Professional
New member
Independent Türkçe‘den Ali Kemal Erdem’in haberine nazaran, 4 Aralık 2021’de Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Lider Vekili Sinan Vargı tarafınca yapılan “Sahte besinler piyasayı doldurdu. 15 aydır hileli besin üretenler açıklanmadı” başlıklı yazılı basın açıklamasında başlıklar halinde şu savlara yer verildi.
Açıklamanın ayrıntısında, “Yoksullar için üretilen karışık sıvı yağ, bir daha eritilmiş peynir, at ve eşek etinden sucuk, bir daha eritilmiş çikolata üzere onlarca besin geçmişte olduğu üzere piyasayı doldurdu. Kemik unundan yapılan peynirler, boyalı çaylar, boyalı baharatlar besin da geçtiğimiz senelerda da olduğu üzere piyasada” tezine yer verildi.
Açıklamada, şu davette bulunuldu:
Her gün geçersiz içki yapan depolar basılsa da bakanlığımız bu üreticilerin kimler olduğunu 15 aydır açıklamıyor. Tarım Bakanlığı bu açıklamaları muhakkak aralıklarla değil de kendi istediği vakit yapıyor. Bunun da bir kuralının olması lazım. En son açıklama Eylül 2020’de yapıldı. Ortadan geçti 15 ay. Bu müddet ortasında hiç mi düzmece ve tağşişli besin üreten firma yakalanmadı? Bunu anlamakta kuvvetlik çekiyoruz.
‘KEMİK TOZUNDAN PEYNİR YAPIYORLAR’
Düzmece besin geçmişten beri görülen bir sorun. Açıklamasının akabinde görüşünü almak için aradığımız TÜDEF Lideri Sinan Vargı, piyasada düzmece besinin sirkülasyonda olduğunu öne sürdü.
“22 liraya, 25 liraya kaşar, eritme peynirler var” diye Vargı, “Toplayıp bir daha satıyorlar. Tüketici daha ucuza alsın diye kemik tozundan ucuz peynir yapıyorlar. Sen bunu markete gittiğinde jelatin ortasında alıyorsun. Markası yok bunun” diye konuştu.
‘HİLEDE HUDUT YOK’
Vargı, akabinde hile karıştırılan besinlere dair şu argümanlarda bulundu:
Çikolatada, şekerlemelerde epey var. Merdiven altı firmaları son kullanma tarihi gelen çikolataları toplatıp eriterek, içine biraz kakao ve şeker katıp bir daha piyasaya sürüyor. örneğin taze pişmiş unlu besinlerde hile yok. Lakin pastalarda örneğin süt kreması yerine su kreması kullanılıyor. Çayların içine boya karıştırılıyor. Kıymanın gözünüzün önünde çekilmesine dikkat edin. Aksi takdirde kimi vakit sakatat karıştırılabiliyor. Sucuğa tavuk eti karıştırılıyor. Daha önce Sıhhat Bakanlığı açıklıyordu kontrollerin kararınu şu kadar geçersiz et, şu kadar domuz eti yakalandı diye açıklıyordu. Ayçiçek yağına farklı yağlar katıldı diyordu. Lakin 15 aydır açıklamamasının sebebi muhtemelen piyasayı alevlendirmemek için. Kontrollerin ve ceza kesilen kurumların isimlerinin açıklanmasını istiyoruz.
‘SAHTECİLİK ARTIYOR’
Besin Güvenliği Derneği Lideri Samim Saner de düzmece besinin yüzsenelerdır devam eden bir sorun olduğunu belirterek, “Özellikle pahalılık periyotlarında ve tedarik zincirinde kopuklukların olduğu periyotlarda natürel ki taklit, sahtecilik daha da artar. Bu beklenmesi gereken bir şey” tabirlerini kullandı.
Kuruyemiş, baharat, bitkisel çayların da hileye açık eserler olduğunu kaydeden Saner, insanların nakdî niçinlerden dolayı ucuz esere yöneldiklerini söylemiş oldu.
Saner, “Her ucuz eser yanlışsız eser değildir. Beşerler emsalinden ucuza satılan eserlerden şüphelenmeli. Hani bir atasözümüz vardır: ‘Ucuz etin yahnisi yenmez’. Mümkün olduğu kadarıyla açık alanlardan değil, bildikleri yerlerden ambalajlı, kimin tarafınca üretildiği muhakkak olan eserler almalı” değerlendirmesinde bulundu.
Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Uğur Toprak da “Sahte besinde bir artış gözlemliyor musunuz?” sorumuza “Ne yazık ki evet” diye karşılık verdi.
Toprak, devamında şunları söylemiş oldu:
Global Besin Güvenliği Endeksi’nde Türkiye, 2012-2020 içinde dünyada besin güvenliğinde en epeyce kan kaybeden 7’nci ülke oldu. Türkiye endeksin birinci hazırlandığı yıl olan 2012’de 36’ncı sırada yer alırken, 9 yılda 11 sıra birden kaybetti. Son endekste Türkiye 47’nci sıraya düşerken, son bir yılda 6 basamak birden geriledi. Her ne kadar Tarım ve Orman Bakanı efsane olarak nitelendirse de bir vakit içinderın “gıdada kendine yeten ender ülkelerinden” biri olan ülkemiz, halkının besin mamüllerini “satın alabilirliği” sıralamasında 65’inci sırada yer alarak bırakın gelişmiş ülkeleri Botsvana, Şili, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün üzere bir epeyce ülkenin maalesef ki gerisindeyiz. Besin kalitesi kategorisinde 45’inci sıraya gerilemiş durumdayız.
Toprak’a nazaran çabucak her gün bir besin zehirlenmesi haberiyle karşı karşıya kalınıyor. Buna karşın Tarım ve Orman Bakanlığı’nın taklit ve tağşiş (bir şeyin içine diğer bir unsur karıştırma) yapan firmaları ifşasını yaklaşık 15 aydır yapmıyor. Bu da Türkiye’de besin güvenliğinin sağlandığından kelam etmeyi pek de mümkün hale getirmiyor.
‘HALK SIHHATİNİ TEHDİT EDİYOR’
“Taklit ve tağşiş ile gayrette elbette ifşa etmek, kontrolleri arttırmak, caydırıcı para ve hatta mahpus cezası vermek kıymetli. Lakin ülkemiz için asıl kıymetli nokta da işin sosyoekonomik boyutudur” diyen Toprak, artan besin enflasyonu ve düşen gelirler niçiniyle vatandaşın alım gücünün düştüğüne dikkati çekerek şu biçimde devam etti:
Bu durum vatandaşın besin alışverişinde öncelikli olarak fiyat kriterini baz almasına ve hangi eser, nerede ucuzsa oraya yönelmesine niye olmaktadır. Burada da karşımıza iki büyük sorun çıkmaktadır; birincisi neredeyse hammadde fiyatına satılan ve merdiven altı yahut kayıt dışı biçimde uygun olmayan şartlarda üretilen besin unsurları, ikincisi ise taklit ve tağşiş. Her iki durum da halk sıhhati açısından risk teşkil etmektedir. Yurttaşlar indirim günlerini takip edip hangi eser nerede daha uygun fiyatlı diye araştırıyor.
Geçmişte bakanlık listesinde açıklanan kontrol neticelerina bakıldığında en çok hile yapılan besinlerin zeytinyağı, süt eserleri, et eserleri, bal, çikolata, baharat olarak sıralanabileceğini aktaran Toprak, “Örnek verecek olursak, zeytinyağında ayçiçeği yağı, baharat ve çayda boya, dana sucukta kanatlı eti, tereyağında bitkisel yağ, yoğurtta nişasta üzere. Bu cins hileler sonuç olarak bir besin güvenliği meselesidir. Öteki bir boyutu ise yurttaşın cebindeki paranın bir nevi çalınması, kandırılmasıdır” biçiminde konuştu.
CEZALAR ARTTI LAKİN İFŞA LİSTELERİ RAFA KALDIRILDI
TMMOB Besin Mühendisleri Odası’ndan gelen ikazların akabinde 16 Nisan 2021 tarihinde yayınlanan Besin ve Yemlerde Taklit ve Tağşiş Fiili ve İdari Para Cezalarının Hesaplanmasına Dair Yönetmelik ile para cezalarının arttırıldığı ve ticaretten men ile mahpus cezasının getirildiğini kaydeden Toprak, buna rağmen hile yapan firmalarla ilgili son listenin 15 Eylül 2020 tarihinde yayınlandığını hatırlattı ve “Yani, cezalar arttırıldı ancak ifşa listeleri de rafa kaldırıldı” yorumunu yaptı.
“Vatandaş geçersiz besine karşı nelere dikkat etmeli?” sorusuna cevaben “Bilinçli bir tüketici olarak besin okur-yazarlığına kıymet vermeli, mamüllerin etiketlerini okumalı, kuşku duydukları eserlerle ilgili Alo 174’e ihbarda bulunmalı” tabirlerini kullanan Toprak, burada asıl kıymetli olanın kontroller olduğunu belirterek buradaki eksikleri şu biçimde sıraladı:
İŞÇİ YETERSİZLİĞİNDEN HER İŞLETME ORTALAMA BİR DEFA DENETLENİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı 2020 Faaliyet Raporu datalarını incelediğimizde, Bakanlıkta nazaranvli besin kontrolörü sayısının 7137 olduğu, mevcut takım ile ülke genelinde 1 milyon 356 bin 643 kontrol yapıldığı ve yalnızca 172’si için savcılığa kabahat duyusunda bulunulduğunu nazaranbiliriz. Ülkemizde 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle toplam 709 bin 321 besin işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin 13 bin 249 adedi onay kapsamında, 696 bin 72 adedi ise kayıt kapsamında bulunmaktadır. Kayıtlı işletmelerin 79 bin 232’si üretim yeri, 334 bin 376’sı satış yeri, 282 bin 464’ü toplu tüketim yeridir. Bu tabloya göre her işletmenin ortalama 1 sefer bile denetlendiği görülmektedir. Elbet ki, halk sıhhati ve besin güvenliği, işletme başı yılda ortalama bir defa yapılan kontrolle sağlanamaz. Aslında sorun yalnızca kontrol sayısının yetersizliği de değil. 7 bin 137 Besin Denetim gorevlisinin yalnızca bin 917’i besin mühendisidir.
YETKİLENDİRİLMİŞ BESİN DANIŞMANLIĞI SİSTEMİ YÜRÜRLÜĞE KONMALI
Besin denetim vazifelilerinin özlük haklarının uygunlaştırılarak, can güvenliklerinin sağlanması gerektiğini söyleyen Toprak, küçük ve orta ölçekli besin işletmelerinin hem daha sağlam eser üretmelerini sağlayacak tıpkı vakitte istihdam yüklerini azaltacak olan “Yetkilendirilmiş Besin Danışmanlığı Sistemi” de acilen yürürlüğe konması gerektiğini de kaydetti.
Bahisle ilgili bilgi almak üzere aradığımız Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ismini açıklamak istemeyen bir yetkili 2012 yılından beri yapılan kontrollerde uydurma besin üreten firmaların ifşasına dair 26 açıklama yaptıklarını belirtti ve 20 Eylül 2020’den beri yeni bir açıklama yapılmadığını doğruladı.
Yetkili fakat bunun yeni açıklama yapılmayacağı manasına gelmediğini söyleyerek, “Bu açıklamalar aşikâr periyodlarla yapılacak diye mecburilik yok. aslına bakarsanız kontroller nizamlı sürüyor ve cezalar kesiliyor. Lakin bunların neticelerina dair alışılmış ki yeni açıklamalar yapılacaktır lakin şu gün yapılacak şimdiden diyemem” diyerek kelamlarını tamamladı.
- Döviz fiyatlarındaki artış, hileli gıdayı da arttırdı
- Alım gücü düşen vatandaş için kemik unu katılmış markasız peynirler, karışık sıvı yağlar, sakatatlı karışık et, bir daha eritilmiş çikolata, at eşek etli sucuklar, boyalı baharatlar, boyalı çaylar piyasayı doldurdu.
- Kuvvet macunu ismi altında viagralı macunlar, besin dayanak ve kozmetik müsaadesi ile üretilen ağrı kesici olduğu argüman edilen kremler yüzlerce liraya toplumsal medyada satılıyor.
Açıklamanın ayrıntısında, “Yoksullar için üretilen karışık sıvı yağ, bir daha eritilmiş peynir, at ve eşek etinden sucuk, bir daha eritilmiş çikolata üzere onlarca besin geçmişte olduğu üzere piyasayı doldurdu. Kemik unundan yapılan peynirler, boyalı çaylar, boyalı baharatlar besin da geçtiğimiz senelerda da olduğu üzere piyasada” tezine yer verildi.
Açıklamada, şu davette bulunuldu:
Her gün geçersiz içki yapan depolar basılsa da bakanlığımız bu üreticilerin kimler olduğunu 15 aydır açıklamıyor. Tarım Bakanlığı bu açıklamaları muhakkak aralıklarla değil de kendi istediği vakit yapıyor. Bunun da bir kuralının olması lazım. En son açıklama Eylül 2020’de yapıldı. Ortadan geçti 15 ay. Bu müddet ortasında hiç mi düzmece ve tağşişli besin üreten firma yakalanmadı? Bunu anlamakta kuvvetlik çekiyoruz.
‘KEMİK TOZUNDAN PEYNİR YAPIYORLAR’
Düzmece besin geçmişten beri görülen bir sorun. Açıklamasının akabinde görüşünü almak için aradığımız TÜDEF Lideri Sinan Vargı, piyasada düzmece besinin sirkülasyonda olduğunu öne sürdü.
“22 liraya, 25 liraya kaşar, eritme peynirler var” diye Vargı, “Toplayıp bir daha satıyorlar. Tüketici daha ucuza alsın diye kemik tozundan ucuz peynir yapıyorlar. Sen bunu markete gittiğinde jelatin ortasında alıyorsun. Markası yok bunun” diye konuştu.
‘HİLEDE HUDUT YOK’
Vargı, akabinde hile karıştırılan besinlere dair şu argümanlarda bulundu:
Çikolatada, şekerlemelerde epey var. Merdiven altı firmaları son kullanma tarihi gelen çikolataları toplatıp eriterek, içine biraz kakao ve şeker katıp bir daha piyasaya sürüyor. örneğin taze pişmiş unlu besinlerde hile yok. Lakin pastalarda örneğin süt kreması yerine su kreması kullanılıyor. Çayların içine boya karıştırılıyor. Kıymanın gözünüzün önünde çekilmesine dikkat edin. Aksi takdirde kimi vakit sakatat karıştırılabiliyor. Sucuğa tavuk eti karıştırılıyor. Daha önce Sıhhat Bakanlığı açıklıyordu kontrollerin kararınu şu kadar geçersiz et, şu kadar domuz eti yakalandı diye açıklıyordu. Ayçiçek yağına farklı yağlar katıldı diyordu. Lakin 15 aydır açıklamamasının sebebi muhtemelen piyasayı alevlendirmemek için. Kontrollerin ve ceza kesilen kurumların isimlerinin açıklanmasını istiyoruz.
‘SAHTECİLİK ARTIYOR’
Besin Güvenliği Derneği Lideri Samim Saner de düzmece besinin yüzsenelerdır devam eden bir sorun olduğunu belirterek, “Özellikle pahalılık periyotlarında ve tedarik zincirinde kopuklukların olduğu periyotlarda natürel ki taklit, sahtecilik daha da artar. Bu beklenmesi gereken bir şey” tabirlerini kullandı.
Kuruyemiş, baharat, bitkisel çayların da hileye açık eserler olduğunu kaydeden Saner, insanların nakdî niçinlerden dolayı ucuz esere yöneldiklerini söylemiş oldu.
Saner, “Her ucuz eser yanlışsız eser değildir. Beşerler emsalinden ucuza satılan eserlerden şüphelenmeli. Hani bir atasözümüz vardır: ‘Ucuz etin yahnisi yenmez’. Mümkün olduğu kadarıyla açık alanlardan değil, bildikleri yerlerden ambalajlı, kimin tarafınca üretildiği muhakkak olan eserler almalı” değerlendirmesinde bulundu.
Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Uğur Toprak da “Sahte besinde bir artış gözlemliyor musunuz?” sorumuza “Ne yazık ki evet” diye karşılık verdi.
Toprak, devamında şunları söylemiş oldu:
Global Besin Güvenliği Endeksi’nde Türkiye, 2012-2020 içinde dünyada besin güvenliğinde en epeyce kan kaybeden 7’nci ülke oldu. Türkiye endeksin birinci hazırlandığı yıl olan 2012’de 36’ncı sırada yer alırken, 9 yılda 11 sıra birden kaybetti. Son endekste Türkiye 47’nci sıraya düşerken, son bir yılda 6 basamak birden geriledi. Her ne kadar Tarım ve Orman Bakanı efsane olarak nitelendirse de bir vakit içinderın “gıdada kendine yeten ender ülkelerinden” biri olan ülkemiz, halkının besin mamüllerini “satın alabilirliği” sıralamasında 65’inci sırada yer alarak bırakın gelişmiş ülkeleri Botsvana, Şili, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün üzere bir epeyce ülkenin maalesef ki gerisindeyiz. Besin kalitesi kategorisinde 45’inci sıraya gerilemiş durumdayız.
Toprak’a nazaran çabucak her gün bir besin zehirlenmesi haberiyle karşı karşıya kalınıyor. Buna karşın Tarım ve Orman Bakanlığı’nın taklit ve tağşiş (bir şeyin içine diğer bir unsur karıştırma) yapan firmaları ifşasını yaklaşık 15 aydır yapmıyor. Bu da Türkiye’de besin güvenliğinin sağlandığından kelam etmeyi pek de mümkün hale getirmiyor.
‘HALK SIHHATİNİ TEHDİT EDİYOR’
“Taklit ve tağşiş ile gayrette elbette ifşa etmek, kontrolleri arttırmak, caydırıcı para ve hatta mahpus cezası vermek kıymetli. Lakin ülkemiz için asıl kıymetli nokta da işin sosyoekonomik boyutudur” diyen Toprak, artan besin enflasyonu ve düşen gelirler niçiniyle vatandaşın alım gücünün düştüğüne dikkati çekerek şu biçimde devam etti:
Bu durum vatandaşın besin alışverişinde öncelikli olarak fiyat kriterini baz almasına ve hangi eser, nerede ucuzsa oraya yönelmesine niye olmaktadır. Burada da karşımıza iki büyük sorun çıkmaktadır; birincisi neredeyse hammadde fiyatına satılan ve merdiven altı yahut kayıt dışı biçimde uygun olmayan şartlarda üretilen besin unsurları, ikincisi ise taklit ve tağşiş. Her iki durum da halk sıhhati açısından risk teşkil etmektedir. Yurttaşlar indirim günlerini takip edip hangi eser nerede daha uygun fiyatlı diye araştırıyor.
Geçmişte bakanlık listesinde açıklanan kontrol neticelerina bakıldığında en çok hile yapılan besinlerin zeytinyağı, süt eserleri, et eserleri, bal, çikolata, baharat olarak sıralanabileceğini aktaran Toprak, “Örnek verecek olursak, zeytinyağında ayçiçeği yağı, baharat ve çayda boya, dana sucukta kanatlı eti, tereyağında bitkisel yağ, yoğurtta nişasta üzere. Bu cins hileler sonuç olarak bir besin güvenliği meselesidir. Öteki bir boyutu ise yurttaşın cebindeki paranın bir nevi çalınması, kandırılmasıdır” biçiminde konuştu.
CEZALAR ARTTI LAKİN İFŞA LİSTELERİ RAFA KALDIRILDI
TMMOB Besin Mühendisleri Odası’ndan gelen ikazların akabinde 16 Nisan 2021 tarihinde yayınlanan Besin ve Yemlerde Taklit ve Tağşiş Fiili ve İdari Para Cezalarının Hesaplanmasına Dair Yönetmelik ile para cezalarının arttırıldığı ve ticaretten men ile mahpus cezasının getirildiğini kaydeden Toprak, buna rağmen hile yapan firmalarla ilgili son listenin 15 Eylül 2020 tarihinde yayınlandığını hatırlattı ve “Yani, cezalar arttırıldı ancak ifşa listeleri de rafa kaldırıldı” yorumunu yaptı.
“Vatandaş geçersiz besine karşı nelere dikkat etmeli?” sorusuna cevaben “Bilinçli bir tüketici olarak besin okur-yazarlığına kıymet vermeli, mamüllerin etiketlerini okumalı, kuşku duydukları eserlerle ilgili Alo 174’e ihbarda bulunmalı” tabirlerini kullanan Toprak, burada asıl kıymetli olanın kontroller olduğunu belirterek buradaki eksikleri şu biçimde sıraladı:
İŞÇİ YETERSİZLİĞİNDEN HER İŞLETME ORTALAMA BİR DEFA DENETLENİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı 2020 Faaliyet Raporu datalarını incelediğimizde, Bakanlıkta nazaranvli besin kontrolörü sayısının 7137 olduğu, mevcut takım ile ülke genelinde 1 milyon 356 bin 643 kontrol yapıldığı ve yalnızca 172’si için savcılığa kabahat duyusunda bulunulduğunu nazaranbiliriz. Ülkemizde 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle toplam 709 bin 321 besin işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin 13 bin 249 adedi onay kapsamında, 696 bin 72 adedi ise kayıt kapsamında bulunmaktadır. Kayıtlı işletmelerin 79 bin 232’si üretim yeri, 334 bin 376’sı satış yeri, 282 bin 464’ü toplu tüketim yeridir. Bu tabloya göre her işletmenin ortalama 1 sefer bile denetlendiği görülmektedir. Elbet ki, halk sıhhati ve besin güvenliği, işletme başı yılda ortalama bir defa yapılan kontrolle sağlanamaz. Aslında sorun yalnızca kontrol sayısının yetersizliği de değil. 7 bin 137 Besin Denetim gorevlisinin yalnızca bin 917’i besin mühendisidir.
YETKİLENDİRİLMİŞ BESİN DANIŞMANLIĞI SİSTEMİ YÜRÜRLÜĞE KONMALI
Besin denetim vazifelilerinin özlük haklarının uygunlaştırılarak, can güvenliklerinin sağlanması gerektiğini söyleyen Toprak, küçük ve orta ölçekli besin işletmelerinin hem daha sağlam eser üretmelerini sağlayacak tıpkı vakitte istihdam yüklerini azaltacak olan “Yetkilendirilmiş Besin Danışmanlığı Sistemi” de acilen yürürlüğe konması gerektiğini de kaydetti.
Bahisle ilgili bilgi almak üzere aradığımız Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ismini açıklamak istemeyen bir yetkili 2012 yılından beri yapılan kontrollerde uydurma besin üreten firmaların ifşasına dair 26 açıklama yaptıklarını belirtti ve 20 Eylül 2020’den beri yeni bir açıklama yapılmadığını doğruladı.
Yetkili fakat bunun yeni açıklama yapılmayacağı manasına gelmediğini söyleyerek, “Bu açıklamalar aşikâr periyodlarla yapılacak diye mecburilik yok. aslına bakarsanız kontroller nizamlı sürüyor ve cezalar kesiliyor. Lakin bunların neticelerina dair alışılmış ki yeni açıklamalar yapılacaktır lakin şu gün yapılacak şimdiden diyemem” diyerek kelamlarını tamamladı.