İklim konferanslarının krizleri çözme konusundaki başarısı

Samuag

New member
Global diplomasinin sınandığı, bölgesel gerginliklerin arttığı devirleri yaşamaktayız. Savaş yerine tahlil yollarını tartışmamız gerekirken, insanlığımızın karşı karşıya kaldığı ve acil aksiyona geçmemizin gerektiği iklim değişikliği gündemimizin en üst hususu olmalıyken içerisinde bulunduğumuz kurallar hiç elbet telaş vericidir.

Öte yandan yakından izlediğimiz gelişmelerin iklim değişikliği gündemi üzerinde epey önemli tesirlerini olacağını da kestirmek mümkün gözükmektedir. Her geçen gün ortalarına yenilerinin eklendiği bilimsel çalışmalar göstermektedir ki iklim değişikliği sorunu şu an insanlığın önündeki en önemli sorundur. Bu bakımdan memleketler arası uyuşmazlıkların diplomatik yollarla en kısa müddette çözülüp tüm ülkelerin iş birliği içerisinde iklim krizini bir daha gündemlerindeki en değerli husus haline getirmeleri gerekmektedir. Birleşmiş Milletler çatısı altındaki iklim konferansları başta olmak üzere iklim diplomasisi bunun gerçekleştirilebileceği en temel araç olarak karşımızda durmaktadır.

Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar

AB’NİN YEŞİL DÖNÜŞÜMLE ÇABASI

Rusya-Ukrayna krizi derinleşirken iklim değişikliği siyasetlerinin ziyan görmemesi için başta Almanya olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ülkeleri yıkıcı olmaktansa yapan tahliller üzerine çalışmaları gerektiği kanısındalardı. Rus makamlar ise Almanya’nın Rus doğal gaz kaynaklarından vazgeçmesinin önümüzdeki 5-10 yıl için mümkün olmadığını düşünmekte, üretimi tamamlanmış lakin onaylanmadığı için faaliyete geçirilmemiş olan Kuzey Akım 2 (Nord Stream 2) sınırının kısa vadede olmasa bile bir biçimde fonksiyonel kılınacağını beklemekteydiler.

Fransa’nın bilakis nükleer ve kömürü güç bileşiminden çıkarmak konusunda oldukçaça adım atmış olan Almanya’nın yeşil iktisada geçişte doğal gaz kaynaklarına muhtaçlık duyacağını beklemek mümkündür. Üstelik bu durum sadece Almanya için değil, misal siyasetler güden ülkeler ile birlikte tüm AB çapında geçerli bir önerme olmaktadır. Gerçekten uzmanlar AB’nin önümüzdeki 10-15 yılda doğal gaz tüketiminde aşağı istikametli bir eğilim görmemekte, tersine 2050 karbon nötr amacına yanlışsız ilerlerken geçiş periyodunda doğal gazın giderek daha değerli bir öge haline geleceğini öngörmektedirler. İlaveten doğal gaz üretimi çevresel düzenlemeler çerçevesinde giderek azalan AB’nin bu gereksinimini daha da fazla gaz ithalatıyla karşılaması gerekecektir.

ABD Güç Bilgi Yönetimi (EIA) tarafınca bölgenin güç görünümüne dair yapılan değerlendirmeler çok dikkat caziptir. 2020 yılında AB ülkeleri ile Birleşik Krallık doğal gaz gereksiniminin yüzde 80’inden çoksını doğal gaz sınırları ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatı yoluyla sağlamıştır. Bu sayının on yıl evvel %65 olduğu düşünüldüğünde iklim değişikliği siyasetleri bağlamında kömürün dışlanmasında doğal gazın bir geçiş aracı olarak kullanıldığını söylememiz mümkün gözükmektedir.

Buna ek olarak sayıların bilgilerina bakıldığında 2020 yılında boru sınırı yoluyla bölgeye ithal edilen doğal gaz tüm doğal gaz ithalatının yüzde 74’ünü, LNG yoluyla yapılan tedarik ise toplam ithalatın kalan yüzde 26’sını oluşturmuştur. Bu bakımdan da AB’nin mevcut konjonktürde doğal gaz muhtaçlığını karşılamada boru çizgilerinin sağlıklı bir biçimde çalışmasını sağlamak durumunda olduğunu görmekteyiz.


DOĞALGAZA BAĞIMLI KALINACAK MI?

Bu datalar ışığında AB’nin kısa vadede güç arz güvenliğini sağlayabilmek ismine Rus ve Azerbaycan doğal gazına gereksinim duyduğunu söylememiz mümkün gözükmektedir. Pek doğal ki bu noktada ABD’nin AB’ye güç muhtaçlıklarını karşılamak konusunda epey daha fazla yardımcı olacağını açıklamasının akabinde gelişmeleri yakından takip etmekte de yarar bulunmaktadır. AB ve ABD’nin Rusya’ya yönelik hayata geçirdiği yaptırımlara ek olarak BP ve Shell üzere önde gelen petrol şirketlerinin milyar dolarlık ziyanları göze alarak Rus ortaklarıyla iş birliklerini sonlandırmaları, yatırım fonlarının Rus şirketlerine yaptıkları yatırımlardan vazgeçmeleri bize gelecekteki gelişmeleri yorumlamanın o kadar da kolay olmayacağını göstermekte olup yeşil dönüşümün beklenenden daha süratli gerçekleşebileceğini de düşündürtmektedir.

bir süre evvel AB üstte saydığımız sebeplerle iklim değişikliği siyasetlerinde değişikliğe yol açacak bir karara imza atmıştır. Avrupa Kurulu geçtiğimiz günlerde sera gazı emisyonlarını azaltmaya yardımcı olmak için rüzgar ve güneş gücü üzere yenilenebilir kaynakların yanı sıra muhakkak kriterleri karşılamaları koşuluyla nükleer güç ve doğal gazı yatırımlarının da sürdürülebilir olarak nitelendirilmesine karar vermiş, bu biçimdece bu alanlara yapılacak yatırımları teşvik etmeye karar vermiştir. Bu karar AB’nin epeyce taraflı iklim diplomasisine yönelik taahhütlerini ve 2050 yılına kadar AB iktisadını karbon nötr hale getirme amacı ve Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında bir çelişki olarak bedellendiriliyor olsa da Avrupa Kurulu giderek zorlaşan yeşil iktisada geçiş sürecinin birlik üyelerine getireceği yükü hafifçeletmeyi hedeflediğini açıklamıştır.

Bu karara dayanak veren uzmanlar önerilen düzenlemenin üye ülkeleri ve yatırımcıları Avrupa’nın nükleer güç altyapısına uzun vakittir beklenen ve askıya alınan yatırımları gerçekleştirmeye teşvik edeceğini ve bu biçimdece güç krizinden çıkışın ve dışa bağımlılığın azalacağını öne sürerken karara karşı çıkanlar ise kurulun doğal gaz ve nükleer enerjiyi karbon nötr siyasetler için önemli bir risk olarak görmektedir. Komitenin teklifine ait sonuncu karar önümüzdeki altı ay ortasında üye ülkeler ve Avrupa Parlamentosu tarafınca verilecektir.


RUSYA’NIN VE DÜNYANIN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE İMTİHANI

İklim değişikliğinin ülke ayırt etmeksizin hepimizi tesiri altına alan ve tarafı ne olursa olsun herkesi olumsuz etkileyecek bir sorun olduğunu her platformda lisana getirmekteyiz. Bu bakımdan madalyonun başka tarafında yer alan Rusya da doğal gaz kaynaklarına güvenerek bir büyüme modeli benimsemeye devam edemeyeceğinin farkına varmak durumunda kalacaktır. Hakikaten global sıcaklık artışları kararında Rusya’nın kuzey bölgelerinde yerin mevcut binaları destekleme kabiliyetinin 2050 yılına kadar üçte bir oranında azalacağı ve varsayımlara bakılırsa 132 milyar dolarlık bir ekonomik kayba sebep olabilecek fazlaca büyük çaplı bir altyapı felaketi yaşanılacağı kestirim edilmektedir. Öte yandan rekor sıcaklıkların gözlemlenmeye başladığı bölgelerde son senelerda eriyen topraktan salınan şarbon gelecekte nazaranbileceğimiz doğal felaketlerden sırf biri olarak karşımızda durmakta ve tedbir alınmadığı takdirde halk sıhhati açısından önemli riskler barındırmaktadır.

Uygulamaya konulan yaptırımlar sonucunda milletlerarası finans sisteminden dışlanan Rusya’da iklim değişikliğine yönelik yatırımların da gelişmelerden olumsuz etkileneceği açıktır. Çok taraflı kalkınma bankalarının birer birer Rusya’ya yatırımlarını ve programlarını durdurduklarını açıklamaları da Rusya’nın iklim değişikliği kararı karşı karşıya kalacağı risklere yönelik yapacağı yatırımların önünde büyük bir pürüz olacak, projelerini hayata geçirmek için memleketler arası piyasalardan borçlanma konusunda ıstırap yaşamasına sebep olacak ve bu durum Rusya’nın yeşil dönüşümünü yavaşlatacak yahut büsbütün durduracaktır. Uygun maliyetlerle sürdürülebilir yatırımlar gerçekleştiremeyen aktörler doğalgaz üzere lokal olarak arzı fazla olan alternatiflere yöneleceklerdir.

Rusya ve Ukrayna içinde krizin nasıl çözüleceğine bağlı olarak global pandemi periyodunda nasıl tüm ülkeler sıhhat yatırımlarını ve harcamalarını artırdılarsa emsal biçimde önümüzdeki periyotta de ülkelerin harcamalarını savunma, nükleer ve yenilenebilir güç alanlarına kaydıracağını beklemek mevcut konjonktür çerçevesinde uzmanlarca lisana getirilen bir konu olmaktadır. Lakin halihazırda yetersiz olan iklim finansman kaynaklarının artırılması elzemken ülkelerin bütçe kaynaklarını öteki alanlara kaydırmaları istenmeyen bir sonuç olacaktır. Çünkü iklim finansmanına en çok katkı veren tarafın AB olduğunu göz önünde bulundurursak AB’nin bütçesinin bir kısmını Rusya riskiyle başa çıkmak için savunma ve nükleer güç alanlarına ayırması sırf bölgesel değil global olarak iklim kriziyle uğraşa büyük bir darbe vuracaktır.


İKLİM TEPELERİNİ KULLANARAK KRİZLERİ AŞABİLİRİZ

Tüm bu gelişmeler bize önümüzdeki periyotta milletlerarası bağlar literatüründe “yumuşak güç” olarak bilinen metoda başvurulabileceğini göstermektedir. Açıklamak gerekirse yumuşak güç bir aktörün öbür bir aktöre güç kullanma yahut zorlama yoluna başvurmaksızın taleplerini yerine getirmeye ikna etme kabiliyeti olarak nitelendirilebilmektedir. Günümüzde bir fazlaca ülke epeyce taraflı diyalog ve iş birliği yoluyla ulusal çıkarlarını gerçekleştirmek için bu aracı kullanmaktadır.

Ülke başkanları ve devlet adamları G7, G20 üzere toplantılarda yahut tepelerde bir ortaya geldiklerinde tartıştıkları terör, göç, ticaret üzere hususların yanı sıra gündemlerine iklim değişikliğini de dâhil etmektedirler. O denli ki son devirde bu toplantılarda iklim krizinin gündemin en değerli hususlarından olduğunu belirtmek yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda hiç bir tarafın geride bırakılmadığı, geride kalmak konusunda ısrarcı olan bir ülkenin ise memleketler arası alanda dezavantajlı duruma düştüğü bir yaklaşım iklim müzakerelerinde benimsenmektedir. bu biçimdece tüm taraflar iklim değişikliğiyle gayret konusunda adım atmak durumunda kalmakta, iş birliğine başvurmaktadır.

Bu bakımdan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansları da milletlerarası bağların sağlıklı ve memleketler arası hukuk çerçevesinde tesis edilen bir diplomasiyle yürütülmesinde fazlaca büyük ehemmiyete sahiptir. Gerçekten geçmişte de Rusya ve Ukrayna içindeki tartışmaların alevlendiği periyotta gerçekleştirilen Paris Mutabakatı öncesindeki müzakerelerde her iki ülkenin birlikte yer aldığı müzakere kümesi vasıtasıyla ortak hareket ettiklerini, diplomatik ilgilerini eşgüdüm içerisinde yürüttüklerine tanıklık etmiştik. Misal biçimde ABD ve Çin içinde ekonomik çıkarların uyuşmaması kararında diplomatik gerginlikler sürerken iklim değişikliği konusunda iş birliği içerisinde olduklarını gözlemlemiştik. ötürüsıyla tüm ülkelerin karşı karşıya kaldıkları risklerle başa çıkabilmek için ortak bir yol aradıkları Birleşmiş Milletler çatısı altındaki iklim değişikliği konferansları, Rusya ve Ukrayna krizinde diplomatik alakaların tesisi için kullanabilecek platformlardan biri olma niteliği taşımaktadır.

Sayın Cumhurbaşkanımızın da belirttiği üzere ülkeler içindeki uyuşmazlıkların memleketler arası diplomasiyle çözülmesi gerektiğine inanan ülkemiz BM İklim Doruğu başta olmak üzere memleketler arası toplantılarda iklim değişikliği sorununun şu an insanlığımızın önündeki en kıymetli sorunlardan biri olduğunu ve acil aksiyona geçilmesi gereken bu sorunla başa çıkabilmek için tüm ülkelerin eşgüdüm içerisinde bir arada yürümeleri gerektiğine inanmaktadır. İklim değişikliğinin bireylere, ülkelere yahut bölgelere mahsus olmadığını; ırk, din, lisan ve uyruk gözetmediğini hatırlamamız ve sıkıntılarımızı diplomatik yollarla çözerken tüm uğraşımızı iklim değişikliğiyle çabaya ayırmamız gerekmektedir. Bu sebeple hepimizin ortak tasası olan iklim değişikliği, ülkelere birlik ve birlikteliğin ne kadar kıymetli olduğunu ve öteki bir dünyanın olmadığını hatırlatabilecektir.