Plastik kirliliği ile uğraşta yeni adım

Samuag

New member
Plastik kirliliğinin denetimsiz bir biçimde artışı ve etraf üstündeki baskısını da giderek artırdığı herkes tarafınca bilinmektedir. Ellen-MacArthur Vakfı tarafınca yapılan bir araştırmaya göre 2050 yılına kadar denizlerde balıklardan daha fazla çöp olacak.

Araştırmada hâlihazırda her yıl 8 milyon ton plastik atığın denizlere karıştığına dikkat çekilmektedir. Bu ölçü her bir dakika içerisinde bir kamyon dolusu plastik atığın denize atılmasıyla birebir manaya gelmektedir. Bu tasa çerçevesinde başta Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve OECD olmak üzere biroldukca memleketler arası kurum ve kuruluş acil önlem davetinde bulunarak hususla ilgili çalışmalarını hızlandırmıştır.

Geçtiğimiz aylarda OECD ve BM Etraf Asamblesi toplantılarında global plastik problemi tartışıldı. Türkiye de bu toplantılara katılarak ülke evvelari ve plastikler konusundaki yorumlarını bildirdi.

Birleşmiş Milletler’e taraf olan 193 üye devletten oluşan BM Etraf Asamblesi’nin UNEA 5.2 olarak bilinen oturumu beşinci asamblenin Şubat 2021’de (UNEA 5.1) gerçekleşmesinden bir yıl daha sonra 28 Şubat-2 Mart 2022 tarihleri içinde Kenya’nın Nairobi kentinde düzenlendi.
görüşmede ‘Plastik kirliliğine son: Milletlerarası yasal olarak bağlayıcı bir evraka hakikat’ başlıklı sonucuna uygun olarak, 2024 yılına kadar yasal olarak bağlayıcı bir muahede taslağı hazırlamak üzere bir Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) kurulması kabul edilmiştir. Muahedenin bir daha kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir eser ve gereçlerin dizaynının yanı sıra üretim, tasarım ve bertaraf dahil olmak üzere plastiğin tüm hayat döngüsünü ele alması bekleniyor.



Bu süreçte 2022’nin birinci yarısında komitenin takvimini ve çalışma temellerini belirlemek üzere bir toplantı yapılacak, 2022’nin sonunda dünyanın farklı yerlerinde bilgi ve en düzgün uygulamaların paylaşılacağı bir forum düzenlenecek, önümüzdeki iki yıl boyunca ilerleme hakkında UNEA’ya rapor verilecek ve UNEP, komitenin kararınu kabul etmek ve muahedeyi ulusal hükümetlerin imzasına açmak için komite tarafınca bir diplomatik konferans düzenleyecektir. Mevzunun aciliyeti ve kıymetine binaen çalışmalar en az 5-10 yıl evvel Birleşmiş Milletler tarafınca hazırlanan mutabakatlardan hayli daha süratli bir müddetde tamamlanacak ve muahede hazırlanacaktır.

UNEA 5 toplantısında Türkiye tarafınca hem kara kaynaklı birebir vakitte deniz kaynaklı plastik kirliliğinin azaltılmasına yönelik siyaset ve aksiyonların özel kıymeti vurgulanmış ve Sayın Emine Erdoğan’ın himayesinde yürütülen Sıfır Atık Projesi yardımıyla geri dönüşüm oranının 2017’den 2020’ye yüzde 13’ten yüzde 22,4’e yükseltildiği ve 2023’te yüzde 35’e çıkmasının öngörüldüğü, ayrıyeten 2019’da plastik poşet kullanmasında yüzde 65 azalma sağlandığı iletilmiştir. Ulusal döngüsel iktisat hareket planının hazırlıklarına başlandığı ve tek kullanımlık plastiklerin kademeli olarak kısıtlanmasına odaklanılacağı ayrıntıları aktarılmıştır.

OECD Global Plastik Görünüm Raporu plastik üretimi, plastik atık üretimi ve etrafa sızıntının mevcut durumu hakkında yeni bir genel bakış sunmaktadır. Ayrıyeten plastiğin bedel zinciri boyunca olumsuz çevresel tesirleri azaltmaya yönelik devam eden siyaset gayretlerini desteklemeyi de amaçlayan rapor, mevcut zorlukların derinlemesine anlaşılması ve tesirli aksiyon için kritik değerdeki bildirilere vurgu yapmaktadır.

Atık üretiminde iki kat artış OECD’nin yayımladığı Global Plastik Görünümü’nün ana bulgularından biri global plastik atık üretiminin 2000’den 2019’a iki kattan fazla artarak 353 milyon tona çıktığını işaret etmektedir.


OECD’nin 30-31 Mart 2022 Etraf Bakanları Toplantısında OECD’nin 38 üye ülkesi ve Avrupa Birliği’nin yanı sıra Bulgaristan, Hırvatistan, Peru ve Romanya’dan bakanlar ve üst seviye temsilciler resmi bir OECD Deklarasyonu’nda iklim ve etraf konusundaki çalışmalarını ağırlaştırma taahhüdünde bulundular. Toplantının ana teması “Herkes İçin Güçlü ve Sağlıklı Bir Etraf Sağlamak” idi. Bu gayretler kapsamında biyoçeşitlilik kaybını azaltmak için daha fazlasını yapmak, plastik kirliliğini ele almak, finansmanı çevresel amaçlarla uyumlu hale getirmek ve 1,5°C sıcaklık artış hududunu ulaşılabilir tutmak için iklim değişikliği hareketini hızlandırmak üzere hareketleri değerlendirmeye karar verdiler.

Toplantı sonunda kabul edilen Bakanlar Bildirgesi’nde bakanlar aşağıda belirtilen konularda taahhütte bulunmuştur:

• 1,5°C’lik bir sıcaklık artışı hududunu ulaşılabilir tutmak hedefiyle bu kritik on yılda hızlandırılmış hareket dâhil olmak üzere, 2050 yılına kadar net sıfır sera gazı emisyonu elde etmeyi amaçlayan tesirli ve tezli etraf ve iklim stratejileri geliştirmek ve uygulamak.

• Herkes için yeşil, kapsayıcı ve güçlü bir toparlanma inşa etmek için Covid-19 uygunlaştırma planlarını etraf ve iklim maksatlarıyla uyumlu hale getirme gayretlerinin güçlendirilmesi.

• Plastik kirliliğiyle çaba için kapsamlı ve dengeli hayat döngüsü yaklaşımları geliştirmek ve 2024’ün sonuna kadar müzakereleri tamamlama maksadıyla plastik kirliliğine ait memleketler arası yasal bağlayıcılığı olan bir araç geliştirmek için hükümetler ortası müzakere komitesine sağlam iştiraki teşvik etmek.


Bakanlar ayrıyeten Etraf Siyaseti Komitesi aracılığıyla OECD’yi, etraf ile ilgili OECD standartlarının güncellenmesi; dünya etrafının durumu hakkında yeni bir global çevresel görünüm raporu geliştirmenin yanı sıra dijital ve net-sıfır geçişlerinin ikili zorlukları, ticaret ve etraf, etrafa ziyanlı sübvansiyonların ıslahatı, tesirli okyanus idaresi ve plastiklerle ilgili bir OECD tavsiyesinin beklenen gelişmeninin göz önünde bulundurulması konuları dahil olmak üzere bir dizi kilit alanda yeni çalışmalar geliştirmeye davet etmiştir.

Bakanlar OECD’yi karbon fiyatlandırması, İklim ve Ekonomik Dayanıklılığa ait OECD Yatay Projesi ve Memleketler arası İklim Aksiyon Programı (IPAC); çevresel dataların kalitesi, kapsamı ve uyumu; biyoçeşitlilik kaybı; sürdürülebilir finans; ve OECD’nin sivil toplum kuruluşları, sivil toplum ve özel bölümün yanı sıra gençler, bayanlar, yerli halklar, savunmasız ve yetersiz hizmet alan topluluklarla çevresel tahlile iştiraki üzere bir dizi kilit alanda mevcut çalışmaları güçlendirmeye davet etmiştir.

Ülkemizin evvelari

OECD Etraf Bakanları Toplantısı sırasında Türkiye’nin plastik kirliliğini durdurmak ve hem de etraf ve insan sıhhati tesirlerini en aza indiren daha sürdürülebilir tasarımı teşvik etmek için lokal siyaset müdahale evvelarini ana çizgileriyle belirterek;

• 2017 yılında Emine Erdoğan’ın himayesinde Sıfır Atık Projesi başlatılmış olup proje ile belediye atıklarının geri kazanım oranının yüzde 22,4’ten yüzde 35’e çıkarılmasının hedeflendiği,

• 2019 yılında başlatılan “plastik poşet ücretlendirilmesi” uygulaması ile poşet kullanmasında kümülatif yüzde 65 azalma sağlandığı,

• Atıkların yahut atıklardan geri dönüştürülen materyallerin mecburî kullanmasının Etraf Kanunu’nda yer aldığı,

• İçecek ambalajları için zarurî depozito iade sistemi çalışmalarına başlandığı,

• Ulusal döngüsel iktisat hareket planının hazırlanmasına başlandığı ve bu çerçevede tek kullanımlık plastiklerle ilgili çalışmaların başlatılacağı belirtilmiştir.


Ayrıyeten OECD’nin memleketler arası işbirliğindeki rolüne vurgu yaparak OECD’nin kuruluş gayesinin ve başarılı çalışmalarının temelinin sürdürülebilir en yüksek ekonomik büyüme ve istihdamı sağlayacak siyasetler geliştirmek olduğunu, üye ülkelerdeki hayat standardını yükseltmek, üye ve üye olmayan ülkelerde dünya iktisadının gelişmenine katkıda bulunmak, fazlaca taraflı dünya ticaretinin, sağlıklı ekonomik kalkınmaya katkıda bulunarak ve finansal istikrarı koruyarak memleketler arası yükümlülükler doğrultusunda büyümesi gerektiği belirtilmiştir.

Bu kapsamda üye ve gaye ülkelerdeki OECD temsilcilerinin gelecekteki çalışmalar için OECD çalışma alanı doğrultusunda ülkelerin muhtaçlıklarını evvelandirmeye teşvik edebilecekleri belirtilmiş, OECD tarafınca referans raporlarının üretilmesinin, proje tasarımı ve gibisi yardımlara devam edilmesi ve eşler ortası tahlil yapmanın faydalı olacağı değerlendirilmiştir.

PLASTİK KİRLİLİĞİYLE UĞRAŞTA YENİ ADIMLAR

Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak Sıfır Atık Projemiz kapsamında plastik kirliliğinin önlenmesi konusunda faaliyet göstermekteyiz. Ayrıyeten ulusal ve memleketler arası gelişmeleri yakından takip etmekteyiz.

Öte yandan döngüsel iktisat modeli olmadan plastik kirliliğiyle çabada eksik kalınacağı için yeni bir projeye başladık. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın yararlanıcı olduğu ve Avrupa Birliği IPA fonu tarafınca desteklenen “Türkiye’nin Döngüsel İktisada Geçiş Potansiyelinin Kıymetlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım Projesi” Şubat 2022’de başlatılmıştır. Proje mühleti 3 yıldır.

Projenin ana amaçları Türkiye genelinde daha verimli kaynak ve atık idaresine de katkıda bulunan döngüsel iktisada geçişi teşvik etmek, AB Döngüsel İktisat Paketi doğrultusunda Türkiye’nin döngüsel iktisada geçiş sürecinde kurumsal ve teknik kapasitesini güçlendirmek, AB Döngüsel İktisat Paketi bazında Türkiye’nin döngüsel iktisada geçiş potansiyelini tahlil etmek, Döngüsel İktisat Paketi doğrultusunda kapsamlı bir ulusal strateji ve hareket planı geliştirmektir.

AB Plastik stratejisinin gereklilikleri proje kapsamında birtakım düzenleyici değişiklikleri gerektirdiğinden, stratejinin Türkiye’deki gerekliliklerine ahenk sağlamak için düzenleyici tesir tahlili yapılacaktır. Düzenleyici tesir tahlili bilhassa tek kullanımlık plastikleri içerecektir.

Proje ile AB Plastik Stratejisi ve Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi (AB) 2019/904) doğrultusunda tek kullanımlık plastikler ve deniz çöpü için gerekli aksiyonlar ve uygulama takvimini içeren Türkiye’ye mahsus potansiyel bir yol haritası da oluşturulacak ve mikroplastikler ile tek kullanımlık plastikler üstündeki kısıtlamalar konusunda bir kamuoyu araştırması hazırlanacaktır.

Sonuç olarak geleceğe yönelik hazırladığımız çalışmalar, projeler ve planlar ile plastik kirliliği ile çabada başarılı sonuçlar elde edeceğimize inancımız tamdır.