Samuag
New member
2022 yılı sona erip giderken yerini 2023’e, insanlığı ise tüm dünyayı sarsan olaylar ve bunların sonuçları ile başbaşa bırakmaktadır.
Peki ne olmuştu 2022’de, gelin daima birlikte bir özetlemek gerekirse hatırlayalım:
Küresel pandeminin sıhhat üstündeki tesirleri çabucak hemen bitmeden getirmiş olduğu ekonomik kriz, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan ve global piyasalarda çalkantılara sebep olan birinci ve en büyük global güç krizi, COP-26’da alınan kararlar sonucunda tüm ülkelerce hemen atılması gereken adımlara vurgu yapan iklim krizi derken bu üçlü global kriz ile insanlığın çaba edebilmesi için olağanüstü hareketlere gereksinim duyulduğu anlaşılmıştır Tüm dünya güç güvenliği, artan enflasyon, iklim gayelerine ulaşmak ve tehlikeli global ısınmayı sınırlamak için daralan bir vakit penceresi içerisinde gibisi görülmemiş zorluklarla karşı karşıya kalarak bir çaba vermeye çalışmaktadır.
Enerji krizine baktığımızda jeopolitiği, arz ve talebi, ekonomik koşulları ve iklim bahislerini merkeze aldığını, iklim krizine baktığımızda ise enerjiyi tüm bileşenleri ile güç güvenliğinden fosil yakıtlara, yenilenebilir güçten etrafa, birbiri ile temaslı disiplinler ortası tüm konuları odak noktası haline getirdiğini, iktisada ve artan enflasyona baktığımızda ise güç ve iklim krizlerinin gölgesinde ülkelerin vaad ettikleri net sıfır emisyon gayeleri ile tam olarak örtüşemeyerek kendi bağımsızlığını ilan ettiğini görmekteyiz. Tüm bunlara hala eşlik eden global sıhhat sorunları ve daha da acısı tüm bunların ortasında bir işgal, ömrünü kaybeden bir sürü sivil ve günahsız, direnen bir halk ve maalesef insanlık dramı her gün haberlere bahis olmaya devam etmektedir.
niçinse bütün bu olanların odağında olan ‘insan’ faktörünü görmeyi reddediyor ve hareketlerin getirdiği sonuçları bir biçimde “düzeltmeye” devam ettiğimizi düşünüyoruz.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve Türkiye İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar
Aslında bu süreç ülke önderleri için de çok karışık ve güç.
COP-27’den daha sonra hem şirketlerin CEO’larının hem ülke başkanlarının kendilerine sordukları temel sorulardan biri, şayet net sıfır emisyon gayesine ulaşabilmek istiyorsak güç dalı temelinde dönüşümü hızlandırabilmek ve bununla birlikte güç güvenliğini ve dayanıklılığını sağlayabilmek için ne yapmak gerekir?
Net sıfır maksadından vazgeçip yalnızca sistem dayanıklılığı ve güç güvenliğine mi odaklanmak yoksa kulakları tıkayıp büsbütün net sıfır amacına mi kilitlenmek gerekir?
Herbiçimde güç güvenliği ile emisyon azaltımları içindeki dengeyi bulmak hiç bu kadar sıkıntı olmamıştı. McKinsey Şirketler Topluluğu’nun COP-27 öncesi yayımladığı raporda da açıklandıği üzere önderlerin net sıfıra giden yolda ülkeleri ya da şirketler bağlamında kuruluşları için paha üretmek, yeni fırsatlar yakalamak için fazlaca daha gözü pek ve çevik olmaları gerekecektir.
Başka bir tabirle bugün güç krizini çözmek net sıfır yoluna ulaşmak manasına mı geliyor? Yoksa yenilenebilir güce yatırım mevcut güç altyapısının terk edilmesi manasına mı geliyor? Bu sorulara yanıt bulmak o kadar süratli ve kolay olmayabilir.
COP-27’de yer alan tartışmaların temeli ortasında bulunduğumuz ana verilecek en düzgün reaksiyonun “veya” değil “ve” seçimini yapmak olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Yani bir ya da birkaç adedini seçmek yerine mevcut kaideler karşısında ahenk sağlarken uzun vadeye odaklanmayı sürdürmek manasına gelmektedir.
COP-26’da, Glasgow’da 138 ülke bir ortaya gelip net sıfır emisyon amaçlarına ait taahhütlerde bulunduklarında çabucak hemen güç güvenliği konusuna bu yılki kadar odaklanılmamıştı. halbuki bu sene hem Şarm El Şeyh’de tıpkı vakitte global olarak her ülkede tüm sene boyunca en hayli kullanılan sözlerden biri oldu güç güvenliği. Tüm ülkeler ve başkanları, şirketler ve CEO’ları 2050 yılının taahhütlerini anons ederken oyunun kurallarının ansızın değişeceğini ve kartların bir daha karılacağını hesaba katmamıştı. Lakin artık farklı biçimde oynanması gerektiği kesin bir oyun var ortada. Savunmada mı kalacağız, atakta mı oynayacağız bize kalmış fakat iki tercihin neticelerindan da kaçınılmaz olarak etkileneceğimiz de bir gerçek.
Nihayetinde güç dönüşümü için evvela inançlı, pak ve karşılanabilirlik yaklaşımının benimsenmesinin değeri ortaya konulmuş ve bu konuya COP-27’de de vurgu yapılmıştır.
Bu yaklaşım dünya uzun vadede net sıfıra yanlışsız ilerlemeye devam ederken başkanların yarın kıymet üreten işletmelere dokunmak için bugünden esneklik etrafında stratejiler oluşturmasına imkan tanımaktadır.
ENFLASYON AZALTMA YASASI – IRA
Geçen yıl Glasgow’da bir ortaya gelen finans dalı de bu geçişi fiilen finanse etmek için gereksinim duyulacak sermaye ölçüsünü hesaplamaya başlamıştı. Bahse mevzu sermayeye ait en heyecan verici haber ise bir daha tahsis edilen en yüksek ölçü olmasıdır. McKinsey Şirketler Topluluğu tarafınca yayımlanan rapora nazaran bu ölçü yıllık 3-5 trilyon dolar olarak söz edilmektedir. Bu bağlamda sanayi tabanlı yeni yeşil bir güç altyapısı inşa etmek için gerekli olan mühletin 30 yıldan fazla olduğu da vurgulanmaktadır. Bu süreç bir dereceye kadar mevcut ülkelerin bir daha sanayileştirildiği bir müddetç olarak da düşünülebilir. Buna en güzel örnek olarak ABD’de yeni faal hale gelen Enflasyon Azaltma Yasası (Inflation Reduction Act) hareketi gösterilebilir. özetlemek gerekirse değinmek gerekirse Enflasyon Azaltma Yasası (Inflation Reduction Act) ile açığı azaltarak, reçeteli ilaç fiyatlarını düşürerek ve pak enerjiyi teşvik ederken yerli güç üretimine yatırım yaparak enflasyonu azaltmayı hedefleyen ve 16 Ağustos 2022’de imzalanan yeni yasadır. bu biçimdece bir daha endüstrileşme kapsamında yeni pazarlar oluşması ve hatta altyapı konusunda önemli bir sıçrama yaşanması da beklenmektedir. ötürüsıyla bu noktada asıl soru bütçe olarak ön plana çıkmaktadır.
PEKİ, BÜTÇE NASIL FONLANABİLİR?
McKinsey tahlilinde net sıfır tekliflere yönelik artan talebin, ulaşım, güç ve hidrojen dahil olmak üzere 11 yüksek potansiyel kıymet havuzunda 2030 yılına kadar 12 trilyon dolardan fazla yıllık satış oluşturabileceğini göstermektedir. Lakin birçok iklim teknolojisi ve yaklaşımının maliyeti 2050 net sıfır gayeleri doğrultusunda emisyonları azaltmak için hayli yavaş düşmektedir. COP27’de de epey tartışılan hibeler, sübvansiyonlar ve öbür teşvikler yoluyla net sıfır tahlillerinin oluşturulması için riskleri azaltabilecek sermaye ağır yatırım, ar-ge ve endüstriyel siyasetler yoluyla maliyet eğrisinin nasıl aşağı çekilebileceği mevzuları tartışmaların odağını oluşturmuştur.
Sermaye dağıtımını hızlandırmak yenilikçi siyaset kararları ve hükümetlerin teşviklerini de gerektirecektir. Örneğin ABD’de Enflasyon Azaltma Yasası tedarik zincirleri ve projeler içinde 410 milyar dolardan fazla kredi dağıtmayı amaçlamakta ve rüzgar, güneş ve pak hidrojen üzere birtakım dallara kıymetli bir ölçek getirmeyi vaat etmektedir. Geniş kapsamlı iklim siyasetlerine sahip başka ülkelerde olduğu üzere bu gayelere ulaşmak, başka aksiyonların yanı sıra mahallî iş gücünü ve tedarik zincirlerini harekete geçirmek için özel dalla kıymetli bir işbirliği gerektirmektedir. Tüm bu gelişmelerin ise tahlil neticelerina nazaran kimi kesimlerde önümüzdeki birkaç yılda kabaca 12 trilyonluk bir iş fırsatı olarak geri döneceği varsayım edilmektedir.
“VE’NİN GÜCÜ”…
Bu manada öteki bir kıymetli konu ise mevcut altyapı sistemini karbonsuzlaştırırken hem de yeni olanı da inşa etmek ve yatırım yapmak kavramlarının dengelenmesi gerekliliğidir. Lakin tam bu noktada global olarak görülen en büyük farklılık iş dünyasını bir müddetdir hakimiyeti altına alan “ve’nin gücü” kavramıdır. özetlemek gerekirse bu kavrama değinecek olursak dünyanın dört bir yanındaki şirketler başarılı olmak için klasik ayrımlardan vazgeçtiğinde işin sadece parayla ilgili olduğu fikrinin yirmi birinci yüzyılda gerçek olmadığını ortaya koyarken günümüzün en tesirli fikirlerini ve şirketlerini birleştiren sorumluluk ve etik konularını merkeze alan, kavramsal ihtilal kabul edilen ‘’ve’nin gücü’’nü ise odağında fiyat ve sistemdeki karmaşıklığı sık sık bu tabir ile açıklar.
Kendi mevzumuza dönecek olursak bu bir ikilem olup anlatılmak istenen; elimizde bir yanda mevcut bir güç krizi, fosil yakıtların karbonsuzlaştırılması konusu öbür yanda ise yeni, pak altyapının en süratli süreçte inşa edilmesi fikri vardır.
Bu bağlamda evvela gerek şirket CEO’larının gerek ulus önderlerinin kıymetli gördüğü husus sermayenin dağıtımı ve bunu yaparken de özel sermaye mantığını benimseme istekliliğidir. Yatırımcılar uzun vadeli projelerde yeni bir altyapı inşa edebilmek için gereken sermayeyi tahsis ettiklerinde bu mantıkta olmaları da destekleyici bir ögedir.
İkinci olarak hamle yerine savunmada oynamak bizleri bir yere götürmeyecektir. Hem şirketler tıpkı vakitte ülkeler bazında yeni gerçeklere ayak uydurabilmek için gerçekleştirilmesi gereken modernizasyonları yapabilmek, bir daha inşa edebilmek, bir daha hem maksatları hem koşulları tanımlayabilmek sürdürülebilirlik manasında epeyce büyük adım olarak kabul edilmektedir. Kaldı ki kimi ülkelerin, hatta özel olarak birtakım şehirlerin bu bahiste çok atak olduklarını söyleyebiliriz.
McKinsey global yönetici ortağı Bob Sternfels kısa bir süre evvel şu anda CEO’ların karşı karşıya oldukları zorluğun şirketlerini bu biçimdesine karmaşık, bu biçimdesine süratli hareket eden ve değişken bir ortamda, net sıfır emisyon gayesi üzere kıymetli bir seyahat için nasıl konumlandıracakları olduğunu yazmıştır. Büyük şirketler ve önderler içinde yeni yeşil güç işletmeleri üzerine bahse girerek, geniş ölçekte sermaye dağıtarak ve yeni teknolojilerle yerleşik işletmeleri karbondan arındırarak artık hamle etme fırsatlarını yakalayanlar olacaktır.
Bu çerçevede COP-27’de de yalnızca net sıfır değil hem de ‘doğa pozitif’ olma maksadının de benimsenmesinin değeri vurgulanmıştır. Tabiat temelli tahlillerin nasıl değerlendirildiği ve nakdî karşılığının nasıl tespit edilebileceği de COP 27’ye damga vuran konulardan biri olmakla birlikte birkaç CEO ‘net tabiat pozitif’ olan net sıfıra geçişten de bahsetmiştir. Bu yıl Tabiatla İlgili Finansal Açıklamalar misyon Gücü (TNFD) üzere sanayi liderliğindeki kuruluşlar işletmelerin tabiatla ilgili riskleri ve fırsatları nasıl raporladığına ve nasıl hareket ettiğine ait çerçevenin oluşturulmasına dair ilerlemeyi de COP-27’de tartışmışlardır.
Diğer bir değerli konu ise sürdürülebilirlik işini tek başımıza halledemeyeceğimiz gerçeğidir. Örneğin Büyük Houston Paydaşlığı yeni teknolojileri kapsayan uçtan uca ekosistemi güçlendirerek, yenilikçi projeleri yürüten girişimcileri destekleyerek, çeşitli yetenekleri besleyerek ve tüm dünyada finansmanı artırarak kentlerin kendi mukadderatlarını nasıl denetim altına aldıklarını ve güç geçişine nasıl öncülük ettiklerini göstermektedir. Tüm sermaye yığınını, uygun siyasetleri ve düzenlemeleri birleştirmek için ABD, Japonya ve başka ülkeler, Endonezya’nın kömürden uzaklaşmasına yardımcı olmak için ülkeler içinde ve kamu ve özel dal genelinde bir iş birliği olan 20 milyar dolarlık bir iklim finansmanı mutabakatını tamamlamıştır. Houston’da şirket önderleri bir ortaya geldiğinde başkanlar kentin geleceğine karar veren olma konusunda sağladıkları mutabakattan hareketle petrol ve doğalgazda bir numara olan Houston’ı karbon idaresi konusunda önder pozisyonuna getirmeyi hedeflemişlerdir.
Geçtiğimiz 12 ay içerisinde şirketler içinde inanılmaz bir bilgi alışverişi ve büyük bir ‘’öğrenme’’ sürecinin gerçekleşmiş olması net sıfır maksadının hakikat anlaşılması ve bilhassa güç güvenliği, güç dayanıklılığı ve sürdürülebilirlik temelinde pek değerli bulunmaktadır.
Peki, bu biçimde net sıfır dönüşümünü güçteki çalkantılar, global şoklar açısından nasıl kıymetlendirmek gerekir?
Bakın bu hususu COP 27 oturumlarından birinde BM İklim Aksiyonu ve Finans Özel Temsilcisi ve GFANZ Eş Lideri Mark Carney nasıl kıymetlendirmiş:
‘’Mevcut güç sistemi şu an emele hizmet etmemektedir. Sağlam değil, karşılanabilir değil ve dünya üzerinde 1 milyardan fazla insan tarafınca erişilebilir değildir. Ve görünen o ki sürdürülebilir mutlaka değildir. bu biçimde bu durumun değişmesi gerekmektedir. ötürüsıyla bu bahsin sonunda da bir ‘ve’ ikilemi mevcuttur. Ama maalesef bu sefer negatif bir ‘ve’ vardır. ‘Ve’nin birinci kısmı, bu global güç pazarındaki kesinti sebebiyle olağanda sahip olacağımızdan daha yüksek emisyonlardır. ötürüsıyla bununla başa çıkmak çok sıkıntı addedilmektedir.
İkinci nokta ise katiyetle güç güvenliği olup hem güç güvenliğinin birebir vakitte sürdürülebilirliğin daha geniş bir dayanıklılığa ulaşmasına odaklanmak değer arz etmektedir. Örneğin mevcut güç arzını yenilenebilir kaynaklar, yeşil hidrojen ve yeşil güç ile çeşitlendirmek, ulusal güç güvenliğini ve ekonomik rekabet edilebilirliği geliştirebilir. Mevcut karbon ağır üretim biçimlerini, karbon yakalama, direkt hava yakalama ve hidrojen yakıt karışımları üzere ek kolaylaştırıcı teknolojilerle zenginleştirmek mevcut sistemleri daha pak alternatiflere dönüştürürken karbon yoğunluğunu azaltabilir. Yeterli yapıldığında bu fırsatların peşinden gitmek ekonomiler için karşılanabilirlik, karbonsuzlaştırma, güç güvenliği, iş yaratma ve dayanıklılık içinde verimli bir döngü oluşturacaktır.
Üçüncü konu ise, mutlaka hedeflenenin, sürdürülebilirlik olmadan güç güvenliğinin olmaması konusudur.
Hızlıca bir kaç sayıya bakacak olursak; Repower EU kapsamında Avrupa’da pak güç dağıtımının suratı, ortasında bulunduğumuz bu on yıllık sürecin sonunda şimdiki oranın 5 katı olacaktır ve bu halihazırda gerçek siyasetlerle desteklenmektedir.
ABD, Enflasyon Azaltma Yasası’nı takiben şebekenin önümüzdeki on yıl ortasında pak olma oranının yüzde 40’tan yüzde 80’e çıkma ihtimaline sahip olduğunu belirtmektedir.
Birleşik Krallık, Kanada, Japonya, Kore üzere ülkeler de benzeri ataklarla pak güçten yana olduklarını söz etmektedir.
Çünkü en nihayetinde kimse rüzgarın sahibi değil, güneş hidrojen her yerde ki bu da güç güvenliğinin aslında sağlanabileceği manasına gelmektedir.’’ Bu kapsamda alınan tek güvenlik riskinin, tedarik zinciri geliştirme sırasında olabileceğini belirten Mark Carney bu yaklaşımın daha büyük yatırımlara (özel sermaye kavramı) daha fazla ışık tuttuğunu belirtmektedir.
Son olarak şu anda GFANZ olarak yapılan işlerde tabiat temelli geçişin altını çizmekte ve bugün pak güç tahlillerine 1 dolar yatırım yapılıyorsa fosil yakıtlara da 1 dolarlık yatırım yapıldığını ama bu oranın bu on yılın sonu prestiji ile 4:1 oranında pak güçten yana artması gerektiğini belirtmektedir. Ve en büyük konunun ise pak güç tahlilleri için pak güç yatırımlarının hızlandırılması olduğunu vurgulamaktadır.
Peki, geçtiğimiz 12 ay içerisinde eskiyi karbonsuzlaştırma ve yeniyi inşa etme içinde süren tansiyon ilerleyen periyotlarda nasıl değişebilir ya da gelişebilir?
Nihayetinde net sıfır emisyona ulaşabilmemiz için yapılması gereken yüksek ölçüde bir yatırım vardır.
Öncelikle şunu unutmamak gerekir ki pek epeyce şirket bir niş teknoloji ya da alan bulmaya ve o alanda fazlaca lakin hayli kuvvetli olmaya çalışmakta, lakin kelam konusu eski bir sanayi olduğunda bu nişe yüksek oranda entegre olamamak ise yıllar boyunca sürebilmektedir. ötürüsıyla bir işletmenin dış kaynak kullanmasında âlâ olabilmesi için çok yüksek derecede uzmanlaşmış olması gerekmektedir. Farklı olan öteki bir konu ise; pek epey işletme sahibi entegre olmanın yollarını ve kendi bedel zincirlerinin denetimini ele almayı hedeflemektedir. Bu noktada dayanıklılık ile ilgili bir epeyce şey var, ama hem de farklı emisyon kapsamlarının seyrini denetim altına alma fırsatı da bulunmaktadır. Bu noktada kısa bir es verelim ve paha zinciri niye değerli değinelim; paha zinciri şirketlerin tedarikten başlayarak üretim, pazarlama, dağıtım ve satış daha sonrası faaliyetlerinin tamamını kapsayan ve bu türlü şirketin bir bütün olarak maliyet avantajı üretebileceği ve bu biçimdece şirketin rekabetçi farkı haline geleceğini savunan bir kavramdır ve şirketlerin pazarda rekabet gücünü yitirmemesi için hem birincil birebir vakitte ikincil faaliyet alanlarına giren konularda atılan her adımda bedel üretmeye itina göstermeleri gereğini vurgulamaktadır.
Ancak sorun şirketlerin birçoğu için bunu sağlıklı bir biçimde yapabilmenin zorlayıcılığıdır.
Bunun üzerine Vargas Holding CEO’su, H2 Yeşil Çelik İdare Heyeti Lider Yardımcısı, Polarium Güç Tahlilleri ve Northvolt İdare Konseyi Lideri Carl-Erik Lagercrantz diyor ki: ‘’Bu noktada bizler de işbirliğine, bedel zinciri boyunca paydaşlık yapma ve bunu nasıl geliştireceğimiz konusunda uzun vadeli bir niyet geliştirme tarafına döndük. yıllar evvel odak noktanız bedel zincirinin büyük bir kısmının denetimine sahip olmaktı, dikey olarak güce, farklı süreçlere, hangi dikeyde çalışıyor olursanız olun, farklı süreçlere derinden entegre olmuş olabilirsiniz. Bu gündemin bir daha dayanıklılık, karbonsuzlaştırma üzere alanlarda oluşması büyük bir fırsat. Bu alan iş birlikçi tesirin ve geçişin eski sanayi ile epeyce sıkı çalıştığı yer ve bence şekillenen sanayinin ta kendisi.
Şu anda epey fazla sermaye harcadığımız birfazlaca şirkette bunu izliyorum. Eski sanayinin dahil olmak istediğini, lakin muhtemelen liderlik etmek istemediğini görüyorum. Zira bir biçimde konfor alanınızın dışına çıkmak zordur.’’
Peki, devlet ve özel bölüm işbirliğini net sıfır emisyon dönüşümünü gerçekleştirmek için nasıl ilerletebiliriz?
MODELLEME
Hem bu vakte kadar edindiğimiz deneyimlerden tıpkı vakitte devam eden çalışmalardan elde edilen sonuçlara baktığımızda görünen o ki artık bu noktada tek başına devlet-özel işbirliği kâfi değil. Tüm sonuçların bilimsel tabana dayanması gerektiği vurgulanarak son on yılda bu bahiste hem ülkemizde birebir vakitte dünyada epeyce fazla adım atılması gerektiğinden özel kesimin ve kamunun yanısıra akademi ve araştırma kuruluşlarının da işin ortasında olması koşul.
FAKAT NASIL?
Modelleme çalışmaları bu işin temelini oluşturmakla bir arada son senelerda tüm dünyanın yaşadığı biroldukca temel türbülanstan, krizden uzak, iklim koşullarındaki ani değişikliklerden bağımsız, alışılagelmiş bir biçimde ilerlemektedir.
Ancak edindiğimiz deneyimler ve dünya gerçekleri iklim konusunun disiplinler ortası özelliğinin baskın olması ve hem de son senelerda hem ülkemizde tıpkı vakitte global olarak meydana gelen türbülanslar niçini ile modelleme bakış açısının süratlice değişmesi ve gelişmesi gerektiğini gözler önüne sermektedir.
Öncelikle ekonomik modellemeler, güç modellemeleri, iklim modelleri vs. artık birbirinden ayrık bir biçimde çalıştırılamayacaklarını, hibrid modelleme tekniklerinin geliştirilmesi gerektiğini ve daha da kıymetlisi, gelecek senelera sari yapılması gereken projeksiyonlar ve kestirimler için, sistem dayanıklılığı için artık, çok hava kaidelerinin da, global şok dalgalarının da hibrid modellere entegre edilmesi zorunluluğunu ortaya koymaktadır. Kaldı ki artık yapay zeka çalışmaları bu alanlarda da mamüllerini dünya ile paylaşmaktadır.
Bu sene Dünya Kupası’na konut sahipliği yapan ve gelecek sene COP-28’e mesken sahipliği yapacak olan Katar geçen sene COP-26’da Rolls Royce ile ortak bir çalışma başlattı. Bu çalışmanın en büyük özelliği motamot yukarda bahsettiğimuz üzere “Küresel şoklara karşı nasıl bir model geliştirmeli ki önümüzdeki 20 yıl ortasında de hakikat çalışabilsin?”
Uluslararası Katar Vakfı’nın CEO’su Omran Al-Kuwari çalışmanın kararından özetlemek gerekirse bahsederken farklı modellere ve farklı çalışmalara baktıklarında güç dönüşümü için disiplinlerarası yaklaşıma muhtaçlık duyulduğunun altını çizdi. ötürüsıyla bu global zorluğu evvel ulusal bazda aşabilmek en azından yol katedebilmek için farklı kümelerin, iş alanlarının da masaya getirilmesinin değerli ve gerekli olduğunu söz etti.
Bu noktada atılabilecek birinci adım bakış açımızı değiştirerek birtakım kesimlerin ve teknolojilerin karmaşık mühendisliği daha büyük ölçeğe taşıması ve hakikat kanalize etmesi olacaktır. Katar bu manada tüm Orta Doğu piyasasını ve tüm araştırmalarını Rolls Royce ile yaptığı iş birliği kapsamında masaya yatırmıştır.
Optimal olarak uzun vadeli epeyce daha rekabetçi paha zincirleri oluşturmak yalnızca CO2 perspektifinde değil, beraberinde vakit ortasında gelişecek ve hayli daha ucuzlayacak yeni teknolojiler için yeni sermayeyi devreye alabilmek açısından da değerli olacaktır.
Sermayeyi azaltılması sıkıntı farklı kesimlerde kullanmayı düşünenler, yatırım açısından her istikametiyle bir fırsat oluşturacaktır. Şu anki hareketliliğin bir birden fazla talep odaklı olup sermayeleri tahsis edebilmek için hayli fazla fırsat ve epey rekabetçi bir ortam mevcuttur.
Peki bu biçimde bu bağlamda hükümetler, uluslar ne yapmalıdır? COP-27’de pek hayli tartışmanın odağını oluşturan ‘’hükümetlerce yapılacaklar listesi’’ için bakın CEO’lar genel olarak nasıl bir yol önermişler:
-Netlik: Hükümetlerin yapması gereken en kıymetli şey ana bölümlerinden nereye gitmek istediklerine dair net sinyaller sağlamaktır.
-Moratoryum: 2030-2035 devrine kadar içten yanmalı motorlu araçlara moratoryum getirilebilir.
-Şebeke: Şebeke amaçlarımızın olması ve doğal ki belli alanlarda pak bir şebekeye hakikat destekleyici siyasetlerin hazırlanması değerlidir.
-Hidrojen: Azaltılması güç çeşitli dallardaki zincirleme tesirler sebebiyle hidrojen sanayisinin ilerlemesine yardımcı olunması, mesela şu anda ABD’nin Enflasyon Azaltma Yasası kapsamında çıkarılan teşvikler niçini ile hidrojende tepeye oynaması buna örnek olarak gösterilebilir.
-Teşvikler: Devlet kaynaklarının hayli fazla baskı altında olduğunu kabul ederek amaçlı ve tesirli teşviklerle daha net siyaset sinyallerinin desteklenmesi,
-Özel sermaye: Özel sermayenin daha da artması ve bu sermayenin kuvvetli bir dinamik oluşturması, tedarik zincirleri iş birlikleri yoluyla talebi yönlendiren kilit alanlardaki gelişmelerin yanlışsız okunması
gibi temelde büyük ölçekte üretilen ve işlemeye başlayan bu döngüye yalnızca kamu kurumları olarak değil, özel bölüm, akademi, STK’lar üzere pek hayli kuruluşun bir ortada ve bilimsel tabanlı kollektif çalışması sonucunda katkı sağlamak ve net sıfır emisyon yolunda güç dönüşümünü en yanlışsız biçimde gerçekleştirmek aslında mümkündür.
Sonuçta hepimiz biliyoruz ki her ülke için net sıfır maksatları farklıdır. Bu yolda tüm bu sürecin haricinde ve gerisinde kalan ülkeler de olacaktır. Lakin dünyanın nabzını Şarm El Şeyh’teki tartışmalarda tuttuğumuzda anladık ki savunmada değil atakta oynayan bu işten her manada en karlı çıkacak taraf olacaktır.
Herhangi bir teknolojik alanda ya da endüstride ülkeler ya da şirketler birden sıçrayış gösterebilirler. Telekomu hatırlayalım. Şu an güç alanında olan da tam olarak birebir şeydir.
ötürüsıyla ülkenin gitmek istediği istikamete ait vereceği sinyallerin netliği, kamu ve özel sermaye iştiraki, yalnızca tabiat temelli olmanın tek öge olmadığı lakin tabiat temelli mekanizmayı da desteklemenin değerinin vurgulandığı ve önemli manada bu güç krizini fırsata çevirmeye başladığımızda net sıfır emisyon amacımıza yaklaşmış olacağız. Bu noktada geçmişte yaptığımız güç yatırımlarından farklı, güç dönüşümü için uygun teknolojilere, karbon yoğunluğunu düşüren ve fosil yakıta bağlılığı azaltan gelişmelere yatırım yapılması en gerçek olandır, diye düşünmekteyiz.
Tüm bu sürecin en büyük özelliği ise daima birlikte lakin yıkıcı olmadan geçişi destekleyen bilimsel tabanlı adımların birliktece atılması olacaktır.
Peki ne olmuştu 2022’de, gelin daima birlikte bir özetlemek gerekirse hatırlayalım:
Küresel pandeminin sıhhat üstündeki tesirleri çabucak hemen bitmeden getirmiş olduğu ekonomik kriz, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan ve global piyasalarda çalkantılara sebep olan birinci ve en büyük global güç krizi, COP-26’da alınan kararlar sonucunda tüm ülkelerce hemen atılması gereken adımlara vurgu yapan iklim krizi derken bu üçlü global kriz ile insanlığın çaba edebilmesi için olağanüstü hareketlere gereksinim duyulduğu anlaşılmıştır Tüm dünya güç güvenliği, artan enflasyon, iklim gayelerine ulaşmak ve tehlikeli global ısınmayı sınırlamak için daralan bir vakit penceresi içerisinde gibisi görülmemiş zorluklarla karşı karşıya kalarak bir çaba vermeye çalışmaktadır.
Enerji krizine baktığımızda jeopolitiği, arz ve talebi, ekonomik koşulları ve iklim bahislerini merkeze aldığını, iklim krizine baktığımızda ise enerjiyi tüm bileşenleri ile güç güvenliğinden fosil yakıtlara, yenilenebilir güçten etrafa, birbiri ile temaslı disiplinler ortası tüm konuları odak noktası haline getirdiğini, iktisada ve artan enflasyona baktığımızda ise güç ve iklim krizlerinin gölgesinde ülkelerin vaad ettikleri net sıfır emisyon gayeleri ile tam olarak örtüşemeyerek kendi bağımsızlığını ilan ettiğini görmekteyiz. Tüm bunlara hala eşlik eden global sıhhat sorunları ve daha da acısı tüm bunların ortasında bir işgal, ömrünü kaybeden bir sürü sivil ve günahsız, direnen bir halk ve maalesef insanlık dramı her gün haberlere bahis olmaya devam etmektedir.
niçinse bütün bu olanların odağında olan ‘insan’ faktörünü görmeyi reddediyor ve hareketlerin getirdiği sonuçları bir biçimde “düzeltmeye” devam ettiğimizi düşünüyoruz.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve Türkiye İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar
Aslında bu süreç ülke önderleri için de çok karışık ve güç.
COP-27’den daha sonra hem şirketlerin CEO’larının hem ülke başkanlarının kendilerine sordukları temel sorulardan biri, şayet net sıfır emisyon gayesine ulaşabilmek istiyorsak güç dalı temelinde dönüşümü hızlandırabilmek ve bununla birlikte güç güvenliğini ve dayanıklılığını sağlayabilmek için ne yapmak gerekir?
Net sıfır maksadından vazgeçip yalnızca sistem dayanıklılığı ve güç güvenliğine mi odaklanmak yoksa kulakları tıkayıp büsbütün net sıfır amacına mi kilitlenmek gerekir?
Herbiçimde güç güvenliği ile emisyon azaltımları içindeki dengeyi bulmak hiç bu kadar sıkıntı olmamıştı. McKinsey Şirketler Topluluğu’nun COP-27 öncesi yayımladığı raporda da açıklandıği üzere önderlerin net sıfıra giden yolda ülkeleri ya da şirketler bağlamında kuruluşları için paha üretmek, yeni fırsatlar yakalamak için fazlaca daha gözü pek ve çevik olmaları gerekecektir.
Başka bir tabirle bugün güç krizini çözmek net sıfır yoluna ulaşmak manasına mı geliyor? Yoksa yenilenebilir güce yatırım mevcut güç altyapısının terk edilmesi manasına mı geliyor? Bu sorulara yanıt bulmak o kadar süratli ve kolay olmayabilir.
COP-27’de yer alan tartışmaların temeli ortasında bulunduğumuz ana verilecek en düzgün reaksiyonun “veya” değil “ve” seçimini yapmak olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Yani bir ya da birkaç adedini seçmek yerine mevcut kaideler karşısında ahenk sağlarken uzun vadeye odaklanmayı sürdürmek manasına gelmektedir.
COP-26’da, Glasgow’da 138 ülke bir ortaya gelip net sıfır emisyon amaçlarına ait taahhütlerde bulunduklarında çabucak hemen güç güvenliği konusuna bu yılki kadar odaklanılmamıştı. halbuki bu sene hem Şarm El Şeyh’de tıpkı vakitte global olarak her ülkede tüm sene boyunca en hayli kullanılan sözlerden biri oldu güç güvenliği. Tüm ülkeler ve başkanları, şirketler ve CEO’ları 2050 yılının taahhütlerini anons ederken oyunun kurallarının ansızın değişeceğini ve kartların bir daha karılacağını hesaba katmamıştı. Lakin artık farklı biçimde oynanması gerektiği kesin bir oyun var ortada. Savunmada mı kalacağız, atakta mı oynayacağız bize kalmış fakat iki tercihin neticelerindan da kaçınılmaz olarak etkileneceğimiz de bir gerçek.
Nihayetinde güç dönüşümü için evvela inançlı, pak ve karşılanabilirlik yaklaşımının benimsenmesinin değeri ortaya konulmuş ve bu konuya COP-27’de de vurgu yapılmıştır.
Bu yaklaşım dünya uzun vadede net sıfıra yanlışsız ilerlemeye devam ederken başkanların yarın kıymet üreten işletmelere dokunmak için bugünden esneklik etrafında stratejiler oluşturmasına imkan tanımaktadır.
ENFLASYON AZALTMA YASASI – IRA
Geçen yıl Glasgow’da bir ortaya gelen finans dalı de bu geçişi fiilen finanse etmek için gereksinim duyulacak sermaye ölçüsünü hesaplamaya başlamıştı. Bahse mevzu sermayeye ait en heyecan verici haber ise bir daha tahsis edilen en yüksek ölçü olmasıdır. McKinsey Şirketler Topluluğu tarafınca yayımlanan rapora nazaran bu ölçü yıllık 3-5 trilyon dolar olarak söz edilmektedir. Bu bağlamda sanayi tabanlı yeni yeşil bir güç altyapısı inşa etmek için gerekli olan mühletin 30 yıldan fazla olduğu da vurgulanmaktadır. Bu süreç bir dereceye kadar mevcut ülkelerin bir daha sanayileştirildiği bir müddetç olarak da düşünülebilir. Buna en güzel örnek olarak ABD’de yeni faal hale gelen Enflasyon Azaltma Yasası (Inflation Reduction Act) hareketi gösterilebilir. özetlemek gerekirse değinmek gerekirse Enflasyon Azaltma Yasası (Inflation Reduction Act) ile açığı azaltarak, reçeteli ilaç fiyatlarını düşürerek ve pak enerjiyi teşvik ederken yerli güç üretimine yatırım yaparak enflasyonu azaltmayı hedefleyen ve 16 Ağustos 2022’de imzalanan yeni yasadır. bu biçimdece bir daha endüstrileşme kapsamında yeni pazarlar oluşması ve hatta altyapı konusunda önemli bir sıçrama yaşanması da beklenmektedir. ötürüsıyla bu noktada asıl soru bütçe olarak ön plana çıkmaktadır.
PEKİ, BÜTÇE NASIL FONLANABİLİR?
McKinsey tahlilinde net sıfır tekliflere yönelik artan talebin, ulaşım, güç ve hidrojen dahil olmak üzere 11 yüksek potansiyel kıymet havuzunda 2030 yılına kadar 12 trilyon dolardan fazla yıllık satış oluşturabileceğini göstermektedir. Lakin birçok iklim teknolojisi ve yaklaşımının maliyeti 2050 net sıfır gayeleri doğrultusunda emisyonları azaltmak için hayli yavaş düşmektedir. COP27’de de epey tartışılan hibeler, sübvansiyonlar ve öbür teşvikler yoluyla net sıfır tahlillerinin oluşturulması için riskleri azaltabilecek sermaye ağır yatırım, ar-ge ve endüstriyel siyasetler yoluyla maliyet eğrisinin nasıl aşağı çekilebileceği mevzuları tartışmaların odağını oluşturmuştur.
Sermaye dağıtımını hızlandırmak yenilikçi siyaset kararları ve hükümetlerin teşviklerini de gerektirecektir. Örneğin ABD’de Enflasyon Azaltma Yasası tedarik zincirleri ve projeler içinde 410 milyar dolardan fazla kredi dağıtmayı amaçlamakta ve rüzgar, güneş ve pak hidrojen üzere birtakım dallara kıymetli bir ölçek getirmeyi vaat etmektedir. Geniş kapsamlı iklim siyasetlerine sahip başka ülkelerde olduğu üzere bu gayelere ulaşmak, başka aksiyonların yanı sıra mahallî iş gücünü ve tedarik zincirlerini harekete geçirmek için özel dalla kıymetli bir işbirliği gerektirmektedir. Tüm bu gelişmelerin ise tahlil neticelerina nazaran kimi kesimlerde önümüzdeki birkaç yılda kabaca 12 trilyonluk bir iş fırsatı olarak geri döneceği varsayım edilmektedir.
“VE’NİN GÜCÜ”…
Bu manada öteki bir kıymetli konu ise mevcut altyapı sistemini karbonsuzlaştırırken hem de yeni olanı da inşa etmek ve yatırım yapmak kavramlarının dengelenmesi gerekliliğidir. Lakin tam bu noktada global olarak görülen en büyük farklılık iş dünyasını bir müddetdir hakimiyeti altına alan “ve’nin gücü” kavramıdır. özetlemek gerekirse bu kavrama değinecek olursak dünyanın dört bir yanındaki şirketler başarılı olmak için klasik ayrımlardan vazgeçtiğinde işin sadece parayla ilgili olduğu fikrinin yirmi birinci yüzyılda gerçek olmadığını ortaya koyarken günümüzün en tesirli fikirlerini ve şirketlerini birleştiren sorumluluk ve etik konularını merkeze alan, kavramsal ihtilal kabul edilen ‘’ve’nin gücü’’nü ise odağında fiyat ve sistemdeki karmaşıklığı sık sık bu tabir ile açıklar.
Kendi mevzumuza dönecek olursak bu bir ikilem olup anlatılmak istenen; elimizde bir yanda mevcut bir güç krizi, fosil yakıtların karbonsuzlaştırılması konusu öbür yanda ise yeni, pak altyapının en süratli süreçte inşa edilmesi fikri vardır.
Bu bağlamda evvela gerek şirket CEO’larının gerek ulus önderlerinin kıymetli gördüğü husus sermayenin dağıtımı ve bunu yaparken de özel sermaye mantığını benimseme istekliliğidir. Yatırımcılar uzun vadeli projelerde yeni bir altyapı inşa edebilmek için gereken sermayeyi tahsis ettiklerinde bu mantıkta olmaları da destekleyici bir ögedir.
İkinci olarak hamle yerine savunmada oynamak bizleri bir yere götürmeyecektir. Hem şirketler tıpkı vakitte ülkeler bazında yeni gerçeklere ayak uydurabilmek için gerçekleştirilmesi gereken modernizasyonları yapabilmek, bir daha inşa edebilmek, bir daha hem maksatları hem koşulları tanımlayabilmek sürdürülebilirlik manasında epeyce büyük adım olarak kabul edilmektedir. Kaldı ki kimi ülkelerin, hatta özel olarak birtakım şehirlerin bu bahiste çok atak olduklarını söyleyebiliriz.
McKinsey global yönetici ortağı Bob Sternfels kısa bir süre evvel şu anda CEO’ların karşı karşıya oldukları zorluğun şirketlerini bu biçimdesine karmaşık, bu biçimdesine süratli hareket eden ve değişken bir ortamda, net sıfır emisyon gayesi üzere kıymetli bir seyahat için nasıl konumlandıracakları olduğunu yazmıştır. Büyük şirketler ve önderler içinde yeni yeşil güç işletmeleri üzerine bahse girerek, geniş ölçekte sermaye dağıtarak ve yeni teknolojilerle yerleşik işletmeleri karbondan arındırarak artık hamle etme fırsatlarını yakalayanlar olacaktır.
Bu çerçevede COP-27’de de yalnızca net sıfır değil hem de ‘doğa pozitif’ olma maksadının de benimsenmesinin değeri vurgulanmıştır. Tabiat temelli tahlillerin nasıl değerlendirildiği ve nakdî karşılığının nasıl tespit edilebileceği de COP 27’ye damga vuran konulardan biri olmakla birlikte birkaç CEO ‘net tabiat pozitif’ olan net sıfıra geçişten de bahsetmiştir. Bu yıl Tabiatla İlgili Finansal Açıklamalar misyon Gücü (TNFD) üzere sanayi liderliğindeki kuruluşlar işletmelerin tabiatla ilgili riskleri ve fırsatları nasıl raporladığına ve nasıl hareket ettiğine ait çerçevenin oluşturulmasına dair ilerlemeyi de COP-27’de tartışmışlardır.
Diğer bir değerli konu ise sürdürülebilirlik işini tek başımıza halledemeyeceğimiz gerçeğidir. Örneğin Büyük Houston Paydaşlığı yeni teknolojileri kapsayan uçtan uca ekosistemi güçlendirerek, yenilikçi projeleri yürüten girişimcileri destekleyerek, çeşitli yetenekleri besleyerek ve tüm dünyada finansmanı artırarak kentlerin kendi mukadderatlarını nasıl denetim altına aldıklarını ve güç geçişine nasıl öncülük ettiklerini göstermektedir. Tüm sermaye yığınını, uygun siyasetleri ve düzenlemeleri birleştirmek için ABD, Japonya ve başka ülkeler, Endonezya’nın kömürden uzaklaşmasına yardımcı olmak için ülkeler içinde ve kamu ve özel dal genelinde bir iş birliği olan 20 milyar dolarlık bir iklim finansmanı mutabakatını tamamlamıştır. Houston’da şirket önderleri bir ortaya geldiğinde başkanlar kentin geleceğine karar veren olma konusunda sağladıkları mutabakattan hareketle petrol ve doğalgazda bir numara olan Houston’ı karbon idaresi konusunda önder pozisyonuna getirmeyi hedeflemişlerdir.
Geçtiğimiz 12 ay içerisinde şirketler içinde inanılmaz bir bilgi alışverişi ve büyük bir ‘’öğrenme’’ sürecinin gerçekleşmiş olması net sıfır maksadının hakikat anlaşılması ve bilhassa güç güvenliği, güç dayanıklılığı ve sürdürülebilirlik temelinde pek değerli bulunmaktadır.
Peki, bu biçimde net sıfır dönüşümünü güçteki çalkantılar, global şoklar açısından nasıl kıymetlendirmek gerekir?
Bakın bu hususu COP 27 oturumlarından birinde BM İklim Aksiyonu ve Finans Özel Temsilcisi ve GFANZ Eş Lideri Mark Carney nasıl kıymetlendirmiş:
‘’Mevcut güç sistemi şu an emele hizmet etmemektedir. Sağlam değil, karşılanabilir değil ve dünya üzerinde 1 milyardan fazla insan tarafınca erişilebilir değildir. Ve görünen o ki sürdürülebilir mutlaka değildir. bu biçimde bu durumun değişmesi gerekmektedir. ötürüsıyla bu bahsin sonunda da bir ‘ve’ ikilemi mevcuttur. Ama maalesef bu sefer negatif bir ‘ve’ vardır. ‘Ve’nin birinci kısmı, bu global güç pazarındaki kesinti sebebiyle olağanda sahip olacağımızdan daha yüksek emisyonlardır. ötürüsıyla bununla başa çıkmak çok sıkıntı addedilmektedir.
İkinci nokta ise katiyetle güç güvenliği olup hem güç güvenliğinin birebir vakitte sürdürülebilirliğin daha geniş bir dayanıklılığa ulaşmasına odaklanmak değer arz etmektedir. Örneğin mevcut güç arzını yenilenebilir kaynaklar, yeşil hidrojen ve yeşil güç ile çeşitlendirmek, ulusal güç güvenliğini ve ekonomik rekabet edilebilirliği geliştirebilir. Mevcut karbon ağır üretim biçimlerini, karbon yakalama, direkt hava yakalama ve hidrojen yakıt karışımları üzere ek kolaylaştırıcı teknolojilerle zenginleştirmek mevcut sistemleri daha pak alternatiflere dönüştürürken karbon yoğunluğunu azaltabilir. Yeterli yapıldığında bu fırsatların peşinden gitmek ekonomiler için karşılanabilirlik, karbonsuzlaştırma, güç güvenliği, iş yaratma ve dayanıklılık içinde verimli bir döngü oluşturacaktır.
Üçüncü konu ise, mutlaka hedeflenenin, sürdürülebilirlik olmadan güç güvenliğinin olmaması konusudur.
Hızlıca bir kaç sayıya bakacak olursak; Repower EU kapsamında Avrupa’da pak güç dağıtımının suratı, ortasında bulunduğumuz bu on yıllık sürecin sonunda şimdiki oranın 5 katı olacaktır ve bu halihazırda gerçek siyasetlerle desteklenmektedir.
ABD, Enflasyon Azaltma Yasası’nı takiben şebekenin önümüzdeki on yıl ortasında pak olma oranının yüzde 40’tan yüzde 80’e çıkma ihtimaline sahip olduğunu belirtmektedir.
Birleşik Krallık, Kanada, Japonya, Kore üzere ülkeler de benzeri ataklarla pak güçten yana olduklarını söz etmektedir.
Çünkü en nihayetinde kimse rüzgarın sahibi değil, güneş hidrojen her yerde ki bu da güç güvenliğinin aslında sağlanabileceği manasına gelmektedir.’’ Bu kapsamda alınan tek güvenlik riskinin, tedarik zinciri geliştirme sırasında olabileceğini belirten Mark Carney bu yaklaşımın daha büyük yatırımlara (özel sermaye kavramı) daha fazla ışık tuttuğunu belirtmektedir.
Son olarak şu anda GFANZ olarak yapılan işlerde tabiat temelli geçişin altını çizmekte ve bugün pak güç tahlillerine 1 dolar yatırım yapılıyorsa fosil yakıtlara da 1 dolarlık yatırım yapıldığını ama bu oranın bu on yılın sonu prestiji ile 4:1 oranında pak güçten yana artması gerektiğini belirtmektedir. Ve en büyük konunun ise pak güç tahlilleri için pak güç yatırımlarının hızlandırılması olduğunu vurgulamaktadır.
Peki, geçtiğimiz 12 ay içerisinde eskiyi karbonsuzlaştırma ve yeniyi inşa etme içinde süren tansiyon ilerleyen periyotlarda nasıl değişebilir ya da gelişebilir?
Nihayetinde net sıfır emisyona ulaşabilmemiz için yapılması gereken yüksek ölçüde bir yatırım vardır.
Öncelikle şunu unutmamak gerekir ki pek epeyce şirket bir niş teknoloji ya da alan bulmaya ve o alanda fazlaca lakin hayli kuvvetli olmaya çalışmakta, lakin kelam konusu eski bir sanayi olduğunda bu nişe yüksek oranda entegre olamamak ise yıllar boyunca sürebilmektedir. ötürüsıyla bir işletmenin dış kaynak kullanmasında âlâ olabilmesi için çok yüksek derecede uzmanlaşmış olması gerekmektedir. Farklı olan öteki bir konu ise; pek epey işletme sahibi entegre olmanın yollarını ve kendi bedel zincirlerinin denetimini ele almayı hedeflemektedir. Bu noktada dayanıklılık ile ilgili bir epeyce şey var, ama hem de farklı emisyon kapsamlarının seyrini denetim altına alma fırsatı da bulunmaktadır. Bu noktada kısa bir es verelim ve paha zinciri niye değerli değinelim; paha zinciri şirketlerin tedarikten başlayarak üretim, pazarlama, dağıtım ve satış daha sonrası faaliyetlerinin tamamını kapsayan ve bu türlü şirketin bir bütün olarak maliyet avantajı üretebileceği ve bu biçimdece şirketin rekabetçi farkı haline geleceğini savunan bir kavramdır ve şirketlerin pazarda rekabet gücünü yitirmemesi için hem birincil birebir vakitte ikincil faaliyet alanlarına giren konularda atılan her adımda bedel üretmeye itina göstermeleri gereğini vurgulamaktadır.
Ancak sorun şirketlerin birçoğu için bunu sağlıklı bir biçimde yapabilmenin zorlayıcılığıdır.
Bunun üzerine Vargas Holding CEO’su, H2 Yeşil Çelik İdare Heyeti Lider Yardımcısı, Polarium Güç Tahlilleri ve Northvolt İdare Konseyi Lideri Carl-Erik Lagercrantz diyor ki: ‘’Bu noktada bizler de işbirliğine, bedel zinciri boyunca paydaşlık yapma ve bunu nasıl geliştireceğimiz konusunda uzun vadeli bir niyet geliştirme tarafına döndük. yıllar evvel odak noktanız bedel zincirinin büyük bir kısmının denetimine sahip olmaktı, dikey olarak güce, farklı süreçlere, hangi dikeyde çalışıyor olursanız olun, farklı süreçlere derinden entegre olmuş olabilirsiniz. Bu gündemin bir daha dayanıklılık, karbonsuzlaştırma üzere alanlarda oluşması büyük bir fırsat. Bu alan iş birlikçi tesirin ve geçişin eski sanayi ile epeyce sıkı çalıştığı yer ve bence şekillenen sanayinin ta kendisi.
Şu anda epey fazla sermaye harcadığımız birfazlaca şirkette bunu izliyorum. Eski sanayinin dahil olmak istediğini, lakin muhtemelen liderlik etmek istemediğini görüyorum. Zira bir biçimde konfor alanınızın dışına çıkmak zordur.’’
Peki, devlet ve özel bölüm işbirliğini net sıfır emisyon dönüşümünü gerçekleştirmek için nasıl ilerletebiliriz?
MODELLEME
Hem bu vakte kadar edindiğimiz deneyimlerden tıpkı vakitte devam eden çalışmalardan elde edilen sonuçlara baktığımızda görünen o ki artık bu noktada tek başına devlet-özel işbirliği kâfi değil. Tüm sonuçların bilimsel tabana dayanması gerektiği vurgulanarak son on yılda bu bahiste hem ülkemizde birebir vakitte dünyada epeyce fazla adım atılması gerektiğinden özel kesimin ve kamunun yanısıra akademi ve araştırma kuruluşlarının da işin ortasında olması koşul.
FAKAT NASIL?
Modelleme çalışmaları bu işin temelini oluşturmakla bir arada son senelerda tüm dünyanın yaşadığı biroldukca temel türbülanstan, krizden uzak, iklim koşullarındaki ani değişikliklerden bağımsız, alışılagelmiş bir biçimde ilerlemektedir.
Ancak edindiğimiz deneyimler ve dünya gerçekleri iklim konusunun disiplinler ortası özelliğinin baskın olması ve hem de son senelerda hem ülkemizde tıpkı vakitte global olarak meydana gelen türbülanslar niçini ile modelleme bakış açısının süratlice değişmesi ve gelişmesi gerektiğini gözler önüne sermektedir.
Öncelikle ekonomik modellemeler, güç modellemeleri, iklim modelleri vs. artık birbirinden ayrık bir biçimde çalıştırılamayacaklarını, hibrid modelleme tekniklerinin geliştirilmesi gerektiğini ve daha da kıymetlisi, gelecek senelera sari yapılması gereken projeksiyonlar ve kestirimler için, sistem dayanıklılığı için artık, çok hava kaidelerinin da, global şok dalgalarının da hibrid modellere entegre edilmesi zorunluluğunu ortaya koymaktadır. Kaldı ki artık yapay zeka çalışmaları bu alanlarda da mamüllerini dünya ile paylaşmaktadır.
Bu sene Dünya Kupası’na konut sahipliği yapan ve gelecek sene COP-28’e mesken sahipliği yapacak olan Katar geçen sene COP-26’da Rolls Royce ile ortak bir çalışma başlattı. Bu çalışmanın en büyük özelliği motamot yukarda bahsettiğimuz üzere “Küresel şoklara karşı nasıl bir model geliştirmeli ki önümüzdeki 20 yıl ortasında de hakikat çalışabilsin?”
Uluslararası Katar Vakfı’nın CEO’su Omran Al-Kuwari çalışmanın kararından özetlemek gerekirse bahsederken farklı modellere ve farklı çalışmalara baktıklarında güç dönüşümü için disiplinlerarası yaklaşıma muhtaçlık duyulduğunun altını çizdi. ötürüsıyla bu global zorluğu evvel ulusal bazda aşabilmek en azından yol katedebilmek için farklı kümelerin, iş alanlarının da masaya getirilmesinin değerli ve gerekli olduğunu söz etti.
Bu noktada atılabilecek birinci adım bakış açımızı değiştirerek birtakım kesimlerin ve teknolojilerin karmaşık mühendisliği daha büyük ölçeğe taşıması ve hakikat kanalize etmesi olacaktır. Katar bu manada tüm Orta Doğu piyasasını ve tüm araştırmalarını Rolls Royce ile yaptığı iş birliği kapsamında masaya yatırmıştır.
Optimal olarak uzun vadeli epeyce daha rekabetçi paha zincirleri oluşturmak yalnızca CO2 perspektifinde değil, beraberinde vakit ortasında gelişecek ve hayli daha ucuzlayacak yeni teknolojiler için yeni sermayeyi devreye alabilmek açısından da değerli olacaktır.
Sermayeyi azaltılması sıkıntı farklı kesimlerde kullanmayı düşünenler, yatırım açısından her istikametiyle bir fırsat oluşturacaktır. Şu anki hareketliliğin bir birden fazla talep odaklı olup sermayeleri tahsis edebilmek için hayli fazla fırsat ve epey rekabetçi bir ortam mevcuttur.
Peki bu biçimde bu bağlamda hükümetler, uluslar ne yapmalıdır? COP-27’de pek hayli tartışmanın odağını oluşturan ‘’hükümetlerce yapılacaklar listesi’’ için bakın CEO’lar genel olarak nasıl bir yol önermişler:
-Netlik: Hükümetlerin yapması gereken en kıymetli şey ana bölümlerinden nereye gitmek istediklerine dair net sinyaller sağlamaktır.
-Moratoryum: 2030-2035 devrine kadar içten yanmalı motorlu araçlara moratoryum getirilebilir.
-Şebeke: Şebeke amaçlarımızın olması ve doğal ki belli alanlarda pak bir şebekeye hakikat destekleyici siyasetlerin hazırlanması değerlidir.
-Hidrojen: Azaltılması güç çeşitli dallardaki zincirleme tesirler sebebiyle hidrojen sanayisinin ilerlemesine yardımcı olunması, mesela şu anda ABD’nin Enflasyon Azaltma Yasası kapsamında çıkarılan teşvikler niçini ile hidrojende tepeye oynaması buna örnek olarak gösterilebilir.
-Teşvikler: Devlet kaynaklarının hayli fazla baskı altında olduğunu kabul ederek amaçlı ve tesirli teşviklerle daha net siyaset sinyallerinin desteklenmesi,
-Özel sermaye: Özel sermayenin daha da artması ve bu sermayenin kuvvetli bir dinamik oluşturması, tedarik zincirleri iş birlikleri yoluyla talebi yönlendiren kilit alanlardaki gelişmelerin yanlışsız okunması
gibi temelde büyük ölçekte üretilen ve işlemeye başlayan bu döngüye yalnızca kamu kurumları olarak değil, özel bölüm, akademi, STK’lar üzere pek hayli kuruluşun bir ortada ve bilimsel tabanlı kollektif çalışması sonucunda katkı sağlamak ve net sıfır emisyon yolunda güç dönüşümünü en yanlışsız biçimde gerçekleştirmek aslında mümkündür.
Sonuçta hepimiz biliyoruz ki her ülke için net sıfır maksatları farklıdır. Bu yolda tüm bu sürecin haricinde ve gerisinde kalan ülkeler de olacaktır. Lakin dünyanın nabzını Şarm El Şeyh’teki tartışmalarda tuttuğumuzda anladık ki savunmada değil atakta oynayan bu işten her manada en karlı çıkacak taraf olacaktır.
Herhangi bir teknolojik alanda ya da endüstride ülkeler ya da şirketler birden sıçrayış gösterebilirler. Telekomu hatırlayalım. Şu an güç alanında olan da tam olarak birebir şeydir.
ötürüsıyla ülkenin gitmek istediği istikamete ait vereceği sinyallerin netliği, kamu ve özel sermaye iştiraki, yalnızca tabiat temelli olmanın tek öge olmadığı lakin tabiat temelli mekanizmayı da desteklemenin değerinin vurgulandığı ve önemli manada bu güç krizini fırsata çevirmeye başladığımızda net sıfır emisyon amacımıza yaklaşmış olacağız. Bu noktada geçmişte yaptığımız güç yatırımlarından farklı, güç dönüşümü için uygun teknolojilere, karbon yoğunluğunu düşüren ve fosil yakıta bağlılığı azaltan gelişmelere yatırım yapılması en gerçek olandır, diye düşünmekteyiz.
Tüm bu sürecin en büyük özelliği ise daima birlikte lakin yıkıcı olmadan geçişi destekleyen bilimsel tabanlı adımların birliktece atılması olacaktır.